Ўзбекистон Республикаси Олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги Қарши муҳандислик-иқтисодиѐт институти

 
4.7. “Муборак газни қайта ишлаш заводида ” 
олтингугуртни ажратиб олиш жараѐнлари 
1.Олтингугуртнинг физик-кимѐвий хоссалари 
Олтингугурт (S) бир неча хил кристалл ва аморф 
модификацияларда эга бўлади. Энг мустаҳкам кристалл 
кўринишлари: ромб кўринишда (лимонсимон - сариқ рангли, 
зичлиги 2,07 g/cm
3
, t
э.
=112,8 °С) ва моноклин кўринишда 
(сафсар-сариқ, зичлиги 1,92 g/cm
3
,
суюқланиш ҳарорати t
с.
=119,3°С), бу шаклдаги олтингугурт t
э.
= 95,6 °С ҳароратда 
S
ромб.
=S
монокл
мувозанат ҳолатида бўлади. Оддий шароитда ромбик 
олтингугурт энг мустаҳкам ҳисобланади 

---

147 
Агрегат ҳолатига нисбатан олтингугурт молекулалари 2-, 4-, 6-, 
8-атомли: S
2
, S
4
, S
6
, S
8
бўлади. 
Олтингугурт иссиқлик ўтказувчанлиги пастлиги билан 
фарқланади, электр токини ѐмон ўтказади. 
Олтингугуртнинг ҳароратини кўтарилиши билан унинг
қовушқоқлиги қуйидагича ўзгаради: 119°С да суюлтирилган 
олтингугурт сафсар-сариқ рангда енгил оқувчан суюқлик, 160°С 
дан юқори ҳароратда олтингугурт анча қуюқлашиб, ранги 
тўқлашади ва 200°С атрофида энг юқори қовушқоқликка эга 
бўлади, тўқ жигар ранг массага айланади. Бундан кейинги иситиш 
давомида қовушқоқлиги камаяди, олтингугурт янада оқувчан 
бўлади, ранги қўнғир тусга киради, 444,6 °С да олтингугурт 
қайнайди. Секин-аста совутиб борилганда юқорида келтирилган 
ҳолатлар акси бўлади. 
4.3-жадвал 
Олтингугуртни асосий физик - кимѐвий кўрсатгичлари: 
 
Олтингугуртнинг атом оғирлиги 
- 
32,064 
Қаттиқ олтингугурт зичлиги 
- 
1,92-2,07 g/cm
3
, 20°С да 
Суюқ олтингугурт зичлиги 
- 
1,79 g/cm
3
, 125°С да 
Буғ зичлиги 
- 
3,64 g/dm
3
(444,6 °С, 1 atm.) 
Суюқланиш ҳарорати 
- 
112,8-119,3°С 
Қайнаш ҳарорати 
- 
444,6°С 
Қаттиқ олтингугурт иссиқлик
сиғими
18°С да 0,16 kcal/kg.град дан
93
°
С да 0,18 kcal/kg.град.гача
Ёниш иссиқлиги
- 
2214 kcal/kg (25
°
С) 
Қаттиқ олтингугуртнинг буғ босими 
- 
20°С, да 0,0001 mm sim.ust. дан 
кам,
50°С да 0,0002 mm sim.ust. 
Суюқ олтингугуртнинг буғ босими 
- 
140°С да 0,11 mm sim.ust.
200°С да 2,3 mm sim.ust.
Олтингугурт ацетон, анилин, фенол, толуол, бензол, спирт, 
бензин, нефт ва бошқа органик бирикмаларда, айниқса 
олтингугуртли углеродда яхши эрийди, сувда эримайди. Кўп 
элементлар билан (қиздирилганда) яхши бирикади. Нометалл каби 
ўзини оксидловчи (S
-2
) ва қайтарувчи (S
+2
, S
+4
, S
+6
) сифатида намоѐн 
қилади. 

---

148 
Олтингугурт ѐнувчан
. Нам ҳавода кам оксидланади, хона 
ҳароратида 360°С да ѐнади, кислородда – 280°С да олтингугурт 
буғининг кислород билан аралашмаси портлайди. 
Ҳаводаги чанги ѐнғин чиқишига ва портлашга хавфли 
ҳисобланади. Аланга тарқалиш доирасининг (алангаланиши) - 17 
g/m
3
; ҳаводаги чангининг ўз-ўзидан алангаланиш ҳарорати 190°С, 
ҳавога тарқалмаган, яъни тўпланиб қолган чанги ўз-ўзидан 
алангаланиш ҳарорати эса 220°С ни ташкил этади. 
Олтингугурт чангининг ҳавода портлаш чегараси: энг кам 
(минимал концентрацияси) портлаш миқдори 35g/m
3
, энг юқориси 
(максимал концентрацияси) - 1400 g/m
3
. 
Ҳаводаги рухсат этилган миқдори (концентрация) - 6 mg/m
3
. 
Чангининг захарлилик таъсир даражаси жуда кам, шиддатли 
захарланиш мустасно, аммо мунтазам нафас олишда олтингугурт 
чангининг миқдори 4 - 5 mg/m
3
дан ошса зарар қилади. Олтингугурт 
кўз шиллиқ пардасини ва юқори нафас йўлларини ва тери устки 
қаватларини яллиғлантиради, ошқозон – ичак трактига таъсир этади, 
кумулятив хусусиятларга эга эмас. Суюқ олтингугурт захарли. Суюқ 
олтингугуртнинг қўйиш ва сақлаш вақтида ҳосил бўладиган органик 
моддалар, олтингугурт ва водород сульфид буғи захарланишга сабаб 
бўлиши мумкин.