Ўзбекистон Республикаси Олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги Қарши муҳандислик-иқтисодиѐт институти

9.3-жадвал 
 
№ Коннинг номи 
Нефть қазиб олиш,т 
Газнинг 
максимал 
миқдори, млн.м
3
1 
Шакарбулоқ 
116040 
2227,4 
2 
Шимолий Шўртан 
59820 
38,1 
3 
Ғармистон 
36381 
4,68 
9.4-жадвал 
Конларда қазиб олишни 2012 йилдаги кузатув маълумотлари бўйича йўлдош газларни 
утилизациясиз атмосферага чиқариб юбориш имконияти кўрсатгичлари. 
Коннинг 
номи 
Атмосферага чиқарилиши мумкин бўлган чиқиндилар, т/йил
NО
2 
NО 
CО 
CH 
СО
2
Қурум 
Жами 
Шакарбулоқ 293,4 
73,4 
10452,7 
54501,4 
1103,0 
0,1 
17423,91 
9.5-жадвал 
Утилизация қилингандан кейин йўлдош газларни атмосферага чиқариб юборишнинг 
муҳим бўлган ялпи миқдори (Сиқув компрессор станциясига). 
Коннинг номи 
Атмосферага чиқарилиши мумкин бўлган чиқиндилар, т/йил 
NО
2 
NО 
CО 
СО
2
Жами 
Шакарбулоқ 
318,1 
1272,5 
1009,5 
0,08 
2600,18 
СО ва СО
2
лар билан биргаликда захарловчи ҳамма органик 
бирикмалар атмосферага чиқарилади. Уларнинг миқдори минглаб 
тоннани ташкил қилади. Йўлдош нефть газлари ѐниш даврида катта 
миқдоридаги кислородни истеъмол қилади. СО
2 
нинг ташланмалари 
ва иссиқликнинг нурланиши атмосферанинг парник самарасини 
кучайтиради. 
Парник самараси ер атмосферасидаги газларнинг таркибини 
ўзгартириб юборади. Атмосферадаги газнинг концентрациясини 
кучайиши натижасида ерга кириб келадиган ―инфрақизил‖ нурларни 
ютиб олади ҳамда иссиқликнинг бир қисмини атмосферада ушлаб 
қолади ва ўз навбатида бундай ҳолат планетада иқлимнинг глобал 
исиб кетишига олиб келади. 
СО
2
парник газлари бўлиб ҳисобланади (углерод икки оксида, 
СО
2
) ва унинг ҳисобига 80 %, метаннинг самараси ҳисобига эса (C
4
) – 
20 % га яқин парник самараси пайдо бўлади, бошқа газларнинг парник 
самараси эса иқлимнинг ўзгаришига кам таъсир қилади. Сўнгги ўн 
(10) йиллик оралиғида ер атмосферасида СО
2 
нинг миқдори 3 

---

322 
мартадан кўп, метан эса - 2,5 марта кўпроқ кўпайган. 
Ҳозирги вақтда йўлдош газлар машъалага асосан кам дебитли 
нефть конларидан чиқарилади. Кам дебитли конлардан олинадиган 
йўлдош машъала газлари ҳамда истеъмолчидан узоқ масофада 
жойлашганлиги учун газларни утилизация қилиш тижорат 
харажатларини қопламайди. Шунинг учун ҳамма нефть ва газ 
конларидан олинадиган газларни истеъмол учун ишлатиш ва сотишни 
амалга оширишда технологиялар ва жиҳозлар фойдаланилганда 
машъала газларини утилизация қилиш учун сарфланадиган тижорат 
харажатларини қоплаш муаммоси самарали ҳал қилиниши мумкин 
бўлади. Бу йўналишдаги муаммоларни ҳал қилишнинг асосий 
масаларидан бири соддалаштирилган схемада кенг фракцияли енгил 
газларни ажратувчи оддий шароитида катта бўлмаган ҳажмдаги газни 
қайта ишлаб берувчи мини-завод модулларнинг яратилган ва 
тайѐрланган конструкциясидан фойдаланиш талаб қилинади. Бундай 
қурилмаларни газни фракцияларга ажратиш жойларига ўрнатиш 
орқали охирги товар маҳсулотларидан суюқ углеводородларни 
(пропан-бутанни, бензин, дизель ѐқилғисини) ажратиб олиш 
имконияти туғилади.