Ўзбекистон Республикаси Олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги Қарши муҳандислик-иқтисодиѐт институти

9.2-расм. Йўлдош нефть газини газ электр станциясида 
утилизация қилиш 
Газ электр генераторлари қўлланилганда машъалага бериладиган 
йўлдош газларни утилизация қилиш орқали экологик муаммоларни 
ҳал қилиб бўлмайди, чунки иссиқлик (парник) самараси атмосфера ва 
Киот протоколи билан боғлиқдир. Киот баѐнномасининг қабул 
қилиниши экологик муҳитнинг ўзгаришига таҳтид бўлаѐтганлиги, 
инсониятнинг фаолияти билан боғлиқлиги, ер иқлимининг кескин 
ўзгариши, 
цельси 
бўйича 
атмосферага 
чиқариладиган 
ташланмаларнинг назорат қилинмаслиги сабабли 1,4
0
С дан 5,8
0
С гача 
ҳароратнинг кўтарилишини содир бўлаѐтганлиги, атмосферадан 
келадиган ѐғингарчиликларнинг миқдорининг ўзгариши, дунѐ 
океанларидаги 
сатҳнинг 
кўтарилиши 
билан 
боғлиқдир. 
Риоде-Жанерода шаҳрида 1992 йилда 180 та давлатда иқлимнинг 
ўзгариши тўғрисида БМТнинг конвенцияси қабул қилинган.
Ўзбекистон Республикасида 1999 йилда 12 октябрда Киота 
баѐнномаси ратификация қилинган ва шунга асосан 2005 йил 16 
февралдан кучга кирган. Киот баѐнномаси бўйича чиқинди 
газларнинг 6 та тури назорат қилинади: 
углерод икки оксиди (
2
CO
), 
метан (
4
CH
), азот оксиди (N
2
О), перфуглеводородлар (ПФУ), 
гидрофторуглеводородлар (СF
2
). 
Шунга асосан ―Шўртаннефтгаз‖ МЧЖда Шимолий Шўртан, 
Ғармистон, Қумчуқ ва Шакарбулоқ конлари бир блокка 
бириктирилган. Йўлдош газларни утилизация қилиш бўйича лойиҳаси 
тузилган ва катта ҳажмдаги ишлар амалга оширилган. 
Технологик ишлатиш схемасига асосан бу конлардан 2012 йилда 
ишлатишга асосан 235501 тонна нефть қазиб олинган ва конларни 
ишлатиш муддати 2020 йилгача давом эттирилиши режалаштирилган. 
Йўлдош нефть гази ѐқилганда фақат қиммат углеводород 
хомашѐси йўқотилмасдан атроф муҳитга ҳам катта зарар келтиради: 
иссиқликдан ифлосланиш, жанглар ва қурумлар билан ифлосланиш, 

---

321 
захарли газларни атмосферага чиқиб кетиши содир бўлади.