Ўзбекистон Республикаси Олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги Қарши муҳандислик-иқтисодиѐт институти

1.3-rasm
. 
Tabiiy gaz uchun siklonli ajratgich: 
1-ajratgichning korpus-qoplamasi (kojuxi); 2-tо‗kish quvurchasi; 3-Siklonning korpusi; 
4-Siklondan gazni chiqarish; 5, 6-gazsuyuqlik aralashmasini tangensial kiritish; 7-tо‗siq; 
8-tо‗kish quvurchasi.
B. Суюқлик бўйича тик гравитацион ажратгичнинг 
ҳисоби.
Унинг ўлчамларини аниқлаш учун ҳисоб олиб борилади, бунда 
газ пуфакчаларининг кўтарилиш тезлиги суюқлик оқими тезлигини 
тик ташкил этувчисидан кичик бўлиши керак.
1. Уларни таққослаб ўхшаш усул бўйича қуйидагини оламиз.


s
g
n
d
Q





2
36964
(1.7) 
бу ерда: Q – ажратгичнинг суюқликни ўтказиш қобилияти.
D. Циклонли ажратгичнинг ҳисоби.
Циклонли ажратгичда массаси м-бўлган заррачанинг чўкиши 
учта куч таъсирида содир бўлади.
Марказдан қочма куч.
6
3
2
d
gr
F





(1.8) 
Циклоннинг ўқига йўналтирилган итарувчи кучлар.

---

38 
6
3
2
d
gr
V
T




(1.9) 
Қаршилик кучлари Стокс қонунидан келиб чиқиб аниқланади.







d
R
3
(1.10) 
бу ерда: 
zar

, 

-заррача материалининг ва атроф муҳитнинг 
зичлиги; V-заррачанинг тангенсиал тезлиги; μ – заррачани 
атрофидаги муҳитнинг зичлиги; r – марказдан заррачага масофа; ω – 
заррачани чўкиш тезлиги.
Заррачанинг барқарор ҳаракатланиши тенгликда содир бўлади.
R
T
F


(1.11) 
(5.9) тенгликка (5.6) ва (5.8) ифодаларни келтириб қўйиб, 
қуйидагини оламиз.


r
g
V
d
zar









18
2
2
(1.12) 
Қудуқ маҳсулотларини ҳажмини ўлчаш воситалари.
Конларни ишлатишни ростлаш учун ―қатлам–қудуқ–қудуқ ичи 
жиҳозлари‖ тизимининг ишини назорат қилишда бирлик вақт 
давомида қудуқнинг маҳсулотининг миқдорини ўлчаш талаб 
қилинади.
Ўзи оқар тизимда қудуқ маҳсулоти ўлчов трапида ѐки 
ўлчагичдаги суюқлик сатҳининг ўзгариши ҳисобига ўлчанган 
бўлиши мумкин. Суюқлик сатҳининг ўзгариши, даражаланган рейка 
ѐки шишали сув ўлчагичлар ѐрдамида аниқланади.
Қудуқнинг дебити (м3/кун) қуйидаги формула ѐрдамида 
аниқланадi.
t
D
h
Q
qud
2
3
,
11


(1.13) 
бу ерда: D – ўлчагичнинг ички диаметри;
quduq
h
– t вақт давомида суюқликнинг сатҳини ўзгариши.
Қудуқ маҳсулотларини автоматик ўлчаш ―Sputnik–A‖, 
―Sputnik–B‖, ―Sputnik–B40‖ технологик схемалари ѐрдамида амалга 
оширилади. ―Sputnik–B40‖ қудуқнинг кунлик дебитини ўлчаш ва 
аниқлашда автоматик ишга қўшилишни таъминлайди. У сувнинг ва 
нефтнинг таркибини ҳамда ажратиб олинган газнинг миқдорини 
тўхтовсиз аниқлаш учун автоматик нам ўлчагич билан 
таъминланган. 

---

39