Ўзбекистон Республикаси Олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги Қарши муҳандислик-иқтисодиѐт институти

5.25-rasm
. 
Gaz yig„ish puktidagi PHAQsining texnologik sxemasi: 
1-ajratgich; 2-hisoblagichli kondensat yig‗gich–ajratgich; 3-birinchi pog‗onadagi 
ajratgich; 4-kondensat yig‗ish; 5-issiqlik almashtirgich; 6-ejektor; 7-past haroratli 
ajratgich; 8-kompressor; 9-issiqlik almashtirgich; 10,11-sig‗im; 12-filtr; 
13-regeneratsiyalash 
qurilmasi; 
14-regeneratsiya; 
15-ajratuvchi 
sig‗im; 
16-deetanizator; 17-pech; 18-issiqlik almashtirgichning halqa fazosi; 19-nasos. 
Қуритилган газ иссиқлик алмаштиргичнинг (5) ҳалқа оралиғидан 
компрессорнинг 
қабулига 
тўпланади. 
Компрессор 
турбодетандернинг бир валига ўрнатилади ва ундан кон 
коллекторига узатади. Кўпинча иссиқлик алмаштиргичларга (5) 
қўшимча ҳаволи ѐки сувли совутгичлар ўрнатилади. Қатламдаги 
босим пасайиб кетгандан кейин ПҲАҚда газни ажратишни доимий 
ҳароратини ушлаб туриш учун иссиқлик алмаштиргичларни 
кетма–кет юзасини кенгайтириш талаб қилинади, қурилмани 
қайтадан қуришга тўғри келади. 
Лекин шундай давр келадики, бундай катта қуриш тежамкорсиз 
ҳисобланади. Бундай холатда газни совутиш бошқа усулларда олиб 
борилади. 
ПҲАҚнинг самарадорлик кўрсаткичи ҳар қандай турда 
қудуқларни ишлатишнинг технологик режимларига боғлиқдир. Бир 
фазали газни газ узатмалар орқали ҳаракатланишида ажралиш 
ҳарорати газ узатма ишининг иссиқлик режимини ҳисобга олиб 

---

212 
танланади. 
Газ - 6,0 млрд. м
3
ПБФ - 115,62 минг тн
Конденсат - 43,74 минг тн 
 
5.10. Абсорбентлар ѐрдамида газни қуритиш 
 
 
Абсорбентлар суюқ сорбентлар табиий ва нефтли газларни 
қуритишда қўлланилади. Улар сувда жуда яхши эриши, кам 
эмирилувчанлик, газ компонентларига нисбатан барқарор, 
регенерацияни оддийлиги, кичик қовушқоқлик, контакт ҳароратида 
буғларни паст эластиклиги, газнинг углеводород компонентларини 
кучсиз ютилиши, кўпик ѐки эмулъсияни ҳосил бўлишидан паст 
хусусиятга эга бўлиши билан тавсифланади.
Бундай 
талабларнинг 
кўпчилигига 
деетиленгликол, 
триэтиленгликол жавоб беради ва кам даражада этиленгликол жавоб 
беради. 
ДЕГни икки малекуласи сувнинг молекулярлари билан 
реакцияланиб бирикиши натижасида олинади. У кимѐвий 
кўринишда рангсиз суюқлик бўлади ва молекуляр массаси 106.12, 
нисбий зичлиги (сув бўйича) 1.117 ва қайнаш ҳарорати 518 К 
R=0.1013 МПа . га тенг. 
Эксперементал ва амалий шароитлардаги маълумотлар шуни 
кўрсатадики, ДЕГни қуритишда газнинг шудринг нуқтасининг 
максимал пасайиши азотда 308Кдан ошмайди, кўпинча етарли эмас 
ҳисобланади. Газ конларини ишлатишга боғлиқ ҳолда газнинг 
юқори қатлам ҳароратида ҳам энг кучли ютадиган ТЕГ талаб 
қилинган. ТЕГ–ДЕГнинг учта молекуласини сув билан бириктириш 
орқали олинган. ТЕГнинг молекуляр массаси 150.17 нисбий зичлиги 
(сув бўйича) 1.1254, R=0.1013 MPa босимда қайнаш ҳарорати 560.4 
К га тенг. 
Гликоллар газнинг таркибидаги намликни катта оралиқдаги 
концентрацияда 
олади. 
Буғларнинг 
паст 
эластиклигида 
ютувчиларни йўқотилиши катта эмас: ДЕГ ва ТЕГ нинг 
йўқотилиши 1000м3 газ учун 5–18 ва 2–4 граммни ташкил қилади.

---

213