Ўзбекистон Республикаси Олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги Қарши Давлат университети

Suvni   tozalash   va   zararsizlantirish   usullari. 

1. Osilma moddalarni chuktirish. Bu usul suv juda ham loyqa holatda bo’lsa qo’llaniladi. 

SHu  maksadda  suv  tozalaydigan  katta  qurilma  asboblar  o’phatilib,  ulardan  suv  juda  sekinlik 

bilan o’tkazilganda uning ostiga yirik moddalar bilan birlikda mikroblar ham cho’kadi. Natijada 

bakteriyalar miqdori 75 protsentga, ichak tayoqchasi esa 50 marta kamayadi. 

2.  Koagulyatsiyalash  (birlashtirish)  —  suvdagi  muallaq  zarrachalarning  cho’kishini 

tezlatnsh uchun unga koagulyant (sulfat kislotali glinozem yoki sulfat kislotali temir oksidi) ohak 

bilan aralashtirib qo’shiladi. Bu moddalar suvda kalsiy va magniy tuzlari bilan birikadi va yirik 

parchalarga  aylanuvchi  alyuminiyning  suvli  oqsidini  —  kolloid  eritmasini  hosil  qiladi.  Hosil 

bo’lgan  parchalar  uzlari  bilan  birlikda  suvdagi  mikroblarni  va  muallaq  zarrachalarni  ham 

cho’ktiradi.  Koagulyant  qo’ushilgan  suv  6  soatda  tinadi.  Bu  vaqtni  qisqartirish  uchun  suvni 

filtrdan o’tkazish lozim, shunday qilganda suvdagi mikroblarning soni 90 protsentga ozayadi. 

3. Suvni filtrlash. Buning uchun suv qalinligi 0,6—0,7 m kvars qumi, shag’al va boshqa 

filtrlardan  o’tkaziladi.  Shunday  qilganda  10—12  minut  ichida  kum  yuzasida  suvdagi  muallaq 

zarrachalardan anorganik parda hosil bo’ladi va u mayda loyqa zarrachalarini hamda 99 protsent 

bakteriyalarni tutib qoladi. 

4.  Xlorlash  —  bu  asosan  patogen  mikroblarni  (paratif,  brutsella  va  boshqa  sporasiz) 

yo’qotishda  va  suvdagi  mikroblarning  umumiy  miqdorini    kamaytirishda  keng  qo’llaniladigan 

oddiy  usuldir.  Buning  uchun  ma’lum  miqdorda  bakteriyalarga  halokatli  ta’sir  etuvchi  va 

oksidlash  xususiyatiga  ega  bo’lgan,  tarkibida  aktiv  xlor  bo’lgan  xlorli  ohak  qo’llaniladi. 

Xlorlanadigan  suv  toza  va  tinik,  bo’lishi  lozim,  chunki  xlor  suvdagi  bakteriyalarni  uldiradi. 

Agarda  mikroblar  muallaq  zarrachalarda,  loyqada  va  boshqa  birikmalarda  bo’lsa,  ularga  xlor 

yaxshi  ta’sir  etmaydi.  Ayrim  mikroblar  tirik  qoladi  va  bunday  suvni  odam  va  hayvonlar  ichsa 

zararlanishi  mumkin.  0,1  mg  aktiv  xlor  1  litr  suvdagi  6000  ichak  tayoqchasini  4  soat-u  10 

minutda  uldiradi.  Lekin  suv  azonlansa  xlorlab  tozalanganga  qaraganda,  ancha  yaxshi  natija 

beradi. 0,1 mg azon 1 litr suvdagi 6000 ichak tayoqchasini 1 sekundda uldiradi.