Ўзбекистон Республикаси Олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги Қарши Давлат университети

 

 

 

 

.  

---

MIKROORGANIZMLAR AUTEKOLOGIYASI MIKROORGANIZMLARGA 

TASHQI MUHIT OMILLARINING TA’SIRI. ULARNING O‘ZARO VA BOSHQA 

ORGANIZMLAR BILAN MUNOSABATI 

Reja: 

1. Tashqi muhit omillari va ularning mikroorganizmlarga ta’siri. 

2. Mikroorganizmlarga harorat, gidrostatik bosim, muhit рh-i va tuzlarning ta’siri 

3. Mikroorganizmlarning o‘zaro va boshqa organizmlar bilan munosabati 

 

 

Ma’lumki,  mikroorganizmlarning  hayot  faoliyati  tashqi  muhit  bilan  chambarchas 

bog‘liqdir. Tashqi muhit faktorlari turli-tuman bo‘lib, ularni uch gruppaga ajratish mumkin: 

I.  Fizik   faktorlar:    temperatura,    namlik,    yorug‘lik, eritmalar konsentratsiyasi va 

boshqalar. 

2.    Ximiyaviy    faktorlar:      muhitning      rN-i,  oksidlanish  va  qaytarilish  sharoiti,  turli 

kimyoviy moddalarning ta’siri. 

3.  Biologik  faktorlar:  mikroorganizmlar  orasidagi  antagonizm,  simbioz,  metabioz, 

antibiotiklariing ta’siri, vitaminlar, faglar va boshqa faktorlar. 

Umuman, mikroorganizmlarga quyidagi omillar ta’sir ko‘rsatadi: 

-  Harorat; 

-  Bosim; 

-  Namlik; 

-  pH; 

-  ultrabinafsha nurlar; 

-  rentgen nurlar; 

-  ultratovush to‘lqinlari; 

- 

mikrorlarning o‘zaro munosabati.

 

Mikroorganizmlarning  tevarak-atrof  muhit  temperaturasiga  bo’lgan  munosabati  juda 

katta  qiziqish  tug’diradi,  chunki  temperatura  faqat  biror  mikroorganizmning  rivojlanish 

tezliginigina  emas,  balki  uning  rivojlanish  imkoniyatini  ham  belgilaydi.  Har  bir  organizmning 

hayot faoliyati muayyan temperatura chegarasiga ega, lekin odatda bu chegaradan chiqib ketadi. 

Temperaturaga bog’liqlik, odatda, uchta kardinal nuqta bilan: minimum, optimum va maksimum 

bilan   ifodalanadi. Minimaldan past temperaturada mazkur organizm  yashay  olmaydi, optimal 

temperaturada organizm juda tez rivojlanadi; maksimal temperaturada esa mikroorganizmlarning 

hayot faoliyati tugaydi. Bu kardinal nuqtalar turli xil mikroorganizmlar uchun har xildir. 

Optimal  temperaturaga  munosabatiga  ko’ra,  barcha  mikroorganizmlar  uch  gruppaga 

bulinadi. 

Birinchi  gruppaning  temperatura  optimumi  20°  ga  yaqin  bo’ladi.  Bular  psixrofil 

mikroorganizmlardir.  Bularga  asosan  shimoliy  dengizlarda  va  shimol  tuproqlarida  yashaydigan 

mikroorganizmlar kiradi.  Bu mikroorganizmlar 0° dan + 25  — 30°  gacha bo’lgan temperatura 

sharoitida rivojlana oladi, ba’zan ular noldan past temperaturada ham juda sekinlik bilan o’sadi. 

Ikkinchi  gruppaning  temperatura  optimimumi  20  —  35°  bo’ladi.  Bu  gruppa 

mikroorganizmlar uchun temperatura 3° dan to 45 — 50° atrofida o’zgarib turadi. Bular mezofil 

mikroorganizmlar deb atalib, ko’pchiligi hamma joyda tarqalgan bakteriya va zamburug’lardir. 

Termofillar  (termos  -  issiq).  Bu  guruhga  mansub  bakteriyalarga  aktinomitsetlar,  ba’zi  bir 

ko’k – yashil suvt o’tlar  misol bo’ladi. Termofill bakteriyalar yuqori temperaturada rivojlanadi. 

Bu bakteriyalarni A.A.Imshenetskskiy tubandagicha klassifikatsiyalaydi.: