rivojlanishi uchun sharoit noqulaydir. Havoda oziq modda yo’qligidan ko’pchilik mikroblar
yashay olmaydilar. Bundan tashqari, havoda namlik yetarli darajada bulmaydi va quyosh nuri
mikroblarga zararli ta’sir etib turadi. Shu sababli ko’pchilik mikroblar havoda oz yashaydi. Fakat
kurgokchilikka va ultrabinafsha nurlar ta’siriga chidamli bo’ladi. Mikroorganizmlar havoga
asosan chang bilan o’tadilar. Odam, hayvon va o’simliklarda uchraydigan mikroblar ham havoga
utib turadi. Odam aksirganda, yutalganda, tupurganda shunday bo’ladi. Bir kism mikroblar
xayvonning sulagi, gungidan havoga o’tadi, ba’zi mikroblar havoga suv tomchilari orkali o’tadi.
Havodagi mikroblarning ko’p-ozligi va turlari juda o’zgaruvchandir. Bu xol havoning
mineral va organik muallaq zarrachalar bilan zararlanishiga, temperaturaga, yogingarchilikka,
namligiga va yeriga bog’liq, havoda chang, tutun, qurum va boshqalar qancha ko’p bo’lsa,
mikroblar ham shuncha ko’p bo’ladi, chunki chang va tutun zarrachalari ko’pchilik mikroblarni
adsorbsiyalash (surish) xususiyatiga egadir.
Odam va hayvon chiqindilari, o’liklaridan va turli tashlandiqlardan tuproqqa patogen
mikroblar o’tib, tuproqda quriydi va chang bilan havoda ko’tarilib, ular turli yuqumli
kasalliklarni tarqatishda muhim rol uynaydi.
Odam yoki hayvon bir marta aksirganda 4500 dan 150 minggacha bakteriya havoga
chiqadi.
Turar joy havosida patogen mikroblardan sil tayoqchasi, kuydirgi va qoqshol sporalari,
pnevmokokk, gazli gangrena qo’zg’atuvchisi, stretokokk, stafilokokk va boshqalar uchraydi.
Bunday havo bilan nafas olgan odam va hayvonlar u yoki bu infeksiya bilan kasallanishi
mumkin. Patogen mikroblarning juda ko’p qismi yopik bino havosida, yaxshi
shamollatilmaydigan, qorongi, hayvonlar zich joylashgan binolar havosida to’planadi.
Molxona havosining turli qismida mikroblarning miqdori turlichadir. Mikroblar
hayvonlar turadigan yerda, ya’ni binoning o’rta qismining havosida juda ko’p bo’lib, devor
yonlarida ozroq, eshik oldi havosida esa juda ham nam bo’ladi, chunki u yerga doimo toza havo
kirib turadi. Molxona havosidagi mikroblar mollarga dagal hashak berilganda, ularning tanasi
tozalanganda, binoni tozalaganda ko’payadi.
Yirik sanoat shaharlarining havosida mikroblar ko’p bo’lib, kishlok havosida oz bo’ladi;
urmon, bog, yaylovlarning havosida, ayniqsa, daryo, okean va qorli tog chukkilari havosida
mikroblar birmuncha kam bo’ladi.
Voytkevich ma’lumotiga ko’ra 1 m
3
havodagi mikroblarning soni quyidagicha:
Uy hayvonlari turadigan hovlida 1 mln dan 2 mln gacha.
Odam yashaydigan xonada 20 minggacha.
Shahar ko’chasida 5 minggacha.
Shahar istiroxat bogida 200 gacha.
Dengiz havosida 1—2 dona.
Shimoliy kutb havosida (73° shimolda) 1 dona (10 m
3
havoda).
Shimoliy kutb havosida (80° shimolda) 0.
Havoning pastki qatlamiga nisbatan, yuqori qatlamida mikroblar kamroq uchraydi.
Masalan, Moskva shahrining 500 m balandlikdagi 1 m
3
havosida 2—3 mikrob uchraydi, 1000 m
balandligida 1,5 mikrob, 2000 m balandlikda esa 0,5 mikrob uchraydi. Moskvadan 5—7 km
chetda xuddi shu balandlikdagi mikroblardan 3—4 marta oz bo’ladi (E. N. Mishustin). Havodagi
mikroblarning ko’p-ozligiga yil fasllari ham ta’sir etadi. yomg’ir va qor yoqqandan keyin
havodagi mikroblarning soni ancha kamayadi. yozdagiga qaraganda qishda mikroblar kam
bo’ladi. Havodagi mikroblarning oz-ko’pligi har xil usullar bilan aniqlanadi. Bu usullar
mikrobning umumiy miqdorini yoki turlarini aniqlashga moslashgan. Kox usuli: bunda bir necha
Petri kosachasiga 15—20 ml eritilgan go’sht-pepton agari qo’yiladi va ular kotgandan sung
uyning burchaklariga va o’rtasiga qo’yib qopqog’i 5—10 minutga ochib qo’yilsa, uy havosidagi
mikroblar chang bilan birga kosachaga utiradi. Sungra kosachalarning qopqog’i yopiladi va 37°
issiqtermostatga bir necha kunga kuyiladi, ana shunda muhit betiga tushgan mikroblar usadi
hamda kosachaga qancha mikrob tushgan bo’lsa, shuncha koloniya hosil qiladi. Koloniyalarni
hisoblab havoda taxminan qancha mikrob borligi va koloniyalarni tekshirish necha turli mikrob
mavjud ekanligini bilish mumkin. Havo mikroflorasini Krotov — shafir apparati yoki Mikel
naychasi bilan ham tekshirish mumkin. Bu apparat bilan sm
3
, m
3
havo mikrob usadigan oziqka
yunaltiriladi, keyin oziqda paydo bo’lgan koloniyalarning hisobi olinadi va mikroblarning
umumiy miqdori aniqlanadi. Havoda patogen mikroblar borligini aniqlash uchun har qaysi
mikrobga o’ziga xos elektiv oziq (masalan, paratif kasalligini qo’zg’atuvchi mikrob uchun
hayvon uti qo’ushilgan oziq) tayyorlanadi yoki sezgir laboratoriya hayvonlariga yuqtirib
ko’riladi. Havoda mikroblarning ko’p miqdorda bo’lishi binoning sanitariya qoidalariga hisob
holatda ekanligidan (havo almashinuvi yomonligi, hayvonlarning zich joylashishi va
boshqalardan) darak beradi. Masalan: turar joy binosining 1 m
3
havosida 500-1000 dona
bakteriya bo’lishi havoning juda ham ifloslanganligini bildiradi.
