Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги қарши мухандислик иқтисодиёт институти

2.1-расм. Маҳаллий ҳаво қурилмалари тизимининг схемалари: а – ҳавони тулиқ рециркуляция билан узатиш; б – ҳаво табиий харакат рециркуляция билан узатилади; в – қисман ҳаво рециркуляция илан узатилади; г – ҳавонинг туғридан-туғри узатилиши ва чиқариб юборилиши; 1 – ҳаво иситгич қурилма; 2 – иссиқ ҳаво қувури; 3 – ҳаво чиқариб юборувчи қувур; (t_и–t_т ҳаво қувурлари орқали берилаётган ички ва ташқи ҳаво ҳарорати; t₁ ва t₂ –иссиқлик таъшувчининг бошланғич ва қайтиб келаётган ҳаво қувирларидаги ҳарорати; t_к – хонага узатилаётган иссиқ ҳаво ҳарорати).

Биноларнинг ҳаво алмаштириш қурилмалари билан биргаликда ишлатиладиган ҳаво билан иситиш тизимининг икки тури (2.1 в, г - расм) мавжуд. Биринчи турида (2.1 в-расм) ташқа­ридан олинаётган тоза t_m ҳаво билан қисман рециркуляция усули билан олинган ҳаво аралаштирилиб хона ичига узатилади ва ишлатилган ҳаво ташқарига чиқариб юборилади. Аралаштирилган ҳаво калорифер орқали иситилиб насос ёрдамида хона ичига узатилади. Хонанинг ичи шу ҳаво билан иситилади ва айни пайтда хонада ҳаво ҳам алмаштирилади. Ҳаво алмаштириш учун мулжалланган ҳаво қувури (3) орқали ишлатилган ҳаво ташқи муҳитга чиқариб юборилади.(2.1, в-расм).

Иккинчи турида бевосита алмаштирилиши керак булган хонадаги ҳаво ташқаридан олиниб (t_т), калорифер ускунасида қиздирилгач (t_к) хона ичига узатилади. Иситилган ҳаво уз ҳароратини хона ичидаги (t_и) ҳавога бериб булгач, ишлатилган ҳаво ташкил муҳитга чиқариб юборилади (2.1, г-расм).
Марказлаштирилган иситиш тизимлари иссиқ ҳавони ҳаво қувурлари орқали хоналарга узатилади. Иситувчи манъбаларда қиздирилган ҳаво, маълум ҳароратга эга булгач ҳаво қувурлари ёрдамида ҳаво тарқатувчи нуқтагача етказилиб, ҳаво тақсим­ловчи жихоз орқали хоналарга узатилади (2.2-расм).
Хоналарга узатилган иссиқ ҳаво совугач, бошқа қувурлар орқали иссиқлик алмаштирувчи - калориферларда қиздирилиши учун қайтарилади, тулиқ рециркуляция яъни ҳаво айланма ҳаракат қилади.
Демак хонада сарф булган иссиқлик калориферлардан берилган иссиқлик миқдорига тенг булади, яъни бу турдаги ҳаво билан иситишни соф иситиш схемаси дейилади.
2.2, б-расмда қисман рециркуляция билан ишлайдиган ҳаво иситиш тзими келтирилган. Ташқи ҳавони калориферда қизди­риб ҳаво қувурлари орқали хонага узатиш схемаси 2, в-расмда курсатилган. Бунда иситилган ҳаво уз ҳароратини хонада ҳавосига бериб, совугач ташқарига чиқариб юборилади. Бу схемалар биноларни иситиш ва ҳаво алмаштириш учун ҳам хизмат қилади.
Ҳаво билан иситиш тизимлари қуйидаги синфларга були­нади:

1. 
   Ҳавони иситиш учун ишлатилаётган бирламчи иссиқлик манъба турига қараб буғ-ҳаволи, сув-ҳаволи ва ҳоказо;
   
2. 
   Хоналарга узатилаётган иссиқ ҳаво бир иссиқлик манъбасида ҳосил қилинган булса, марказлаштирилган ҳаво билан иситиш тизими дейилади, агар ҳаво бир хона учун иситиш асбобида иситилса, бундай ҳаво билан иситишга маҳаллий иситиш тизими де­йилади;
   
3. 
   Совуқ ва иссиқ ҳаво зичлигидаги фарқ эвазига булган табиий ҳаво ҳаракати ва насослар ёрдамида ҳаракатга келтириладиган иссиқ ҳаво ҳаракатлари мос равишда табиий ва сунъий ҳаво билан иситиш тизими дейилади;
   
4. 
   Хона ичига узатилаётган ҳаво ҳаракатига кура тулиқ-рециркуляцияли, қисман рециркуляцияли ва туғри ҳаракат оқимига эга ҳаво билан иситиш тизимлари булади.
   

Тулиқ рециркуляция билан ишлайдиган тизим ишлатиш жараёни ва қурилиши учун моддий харажатларнинг камлиги билан бошқалардан ажралиб туради. Бу тизимни ишлатиш учун энг аввало хона ичидаги муҳитни санитария-гигиенаси, иситиш асбобларининг юзасидаги ҳаро­рат, ёнғин ва портлаш хавфсизлиги талаб даражалари ҳисобга олиниши лозим.