anical systems см MEMS
(NEMS): refer
MEMS
56.
Оптоэлектроника Оптоэлектроника:элект
Opto-electronics: 137
рон қурилмалардани
an application of
электромагнит
electromagnetic
фотонларнинг
photons for
қўлланилиши; ―электр
electronic device
сигналини оптик
applications; they
сигналга‖ ѐки ―оптик
can be either
сигнални электр
electrical-to-optical
сигналга‖ ўтказувчи
or optical-to-
ўзгартгичлар бўлиши
electrical
мумкин
transducers
57.
Фотокатализ Фотокатализ:катализато
Photocatalysis: р иштирокида фотонлар
phenomenon of
оқимини қўллаш билан
accelerating a
кимѐвий реакция
chemical reaction
тезлигини тезлаштириш
rate using a photon
феномени
beam in the
presence of a
catalyst
58.
Фотолюминесценция Фотолюминесценция Photoluminescenc (PL) (PL):баъзи бир
e (PL): a process
моддаларнинг маълум
by which certain
бир тўлқин узунликдаги
substances absorb
электромагнит нурларни
electromagnetic
ютиб ва қайтадан
radiations of
фотонларни турли хил
specific
тўлқин узунликда
wavelengths and
нурлатувчи жараѐн
re-radiate photons
of different
wavelength
59.
Фотонкристаллар Фотонкристаллар:элект
Photonic crystals: ромагнит тўлқинларни
periodic dielectric
тарқатилишига таъсир
or metallo-
этишга мўлжалланган
dielectric optical
даврий диэлектрик ѐки
nanostructures that
металл диэлектрик оптик
are designed to
наноструктуралар
affect the
propagation of
electromagnetic
waves (EM) in the
same way as the
periodic potential
in a semiconductor
crystal affects
electron motion by
138
defining allowed
and forbidden
electronic energy
bands
60.
Фотоника Фотоника:маълумотларн
Photonics: и бошқаришда
electronics using
электронлар ўрнига
light (photons)
еруғликни (фотонларни)
instead of electrons
қўлловчи электроника
to manage data
61.
Пьезорезистив эффект Пьезорезистив Piezoresistive эффект:ташқаридан
effect: механик босим таъсирига
phenomenon by
боғлиқ равишда
which electrical
материалнинг электр
resistance of a
қаршилигининг ўзгариш
material varies
ходисаси
with externally
applied mechanical
pressure
62.
Плазма Плазма:ионлашган
Plasma: a state of
модданинг анчагина
matter containing a
катта фракциясини ўзида
significantly large
сақловчи модданинг
fraction of ionized
холати; плазманинг
matter; plasma
хоссалари қаттиқ
properties differ
моддалардан,
significantly from
суюқликлардан ѐки
those of solids,
газлардан тубдан фарқ
liquids or gases
қилади
63.
Буғ фазасидан Буғ фазасидан Physical vapour физикавий чўктириш физикавий чўктириш deposition (PVD): (PVD) (PVD):тагликда юпқа
a variety of
пленкаларни олиш учун
vacuum deposition
атомларни мўлжал
technique
материалидан бўғлатиш
involving
иштирокида вакуум
vaporization of
чўктиришнинг турли
atoms from target
технологиялари
material to produce
a thin film on a
substrate
64.
Пиролиз Пиролиз:аланга(pyr)
Pyrolysis: Greek
остида ажратишни (lysis)
word denoting
англатувчи грекча сўз;
separation (lysis)
кислород иштирокисиз
under fire (pyr); a
юқори хароратларда
thermochemical
органик моддани
method involving
139
парчалашни ўз ичига
decomposition of
олувчи термокимѐвий
organic material at
усул
elevated
temperatures in the
absence of oxygen
65.
Кванткомпютерлар Кванткомпютерлар:кир
Quantum иш маълумотларидаги
computers: a
операцияларда квант-
computational
механик ходисаларини
device using
қўлловчи хисоблаш
quantum
асбоблари
mechanical
phenomena for
operations on input
data
66.
Квантнуқталари Квантнуқталари:электр
Quantum dots: онларнинг энергия
0D nanostructures
холатлари барча учта
in which electron
кенглик ўлчамларида
energy states are
аниқланадиган
confined in all
0Dнаноструктуралар;
three spatial
уларнинг электрон
dimensions; their
хоссалари кластерлар ва
electronic
яримўтказгичлар орасида
properties are
бўлади
between that of
clusters and bulk
semiconductors
67.
Кубит Кубит:хисоблашлардаги
Qubit: a quantum-
битнинг квант
computing
эквиваленти;
equivalent to a bit;
атомларнинг квант
with an additional
хоссаларини ўлчаш
dimension of
қўшимчаси билан
quantum properties
of atoms
68.
Резонансли Резонансли Resonant туннелланган қурилма туннелланган қурилма tunnelling devices (RTD) (RTD):электронларни
(RTD): 2D
фақатгина икки
quantum devices
йўналишда ушлаб
that consist of a
қолувчи узун ва қисқа
long and narrow
яримўтказгичли
semiconductor
оролчалардан ташкил
island, with
топган 2Dквант
electron
ускуналари
confinement only
in two directions
140
69.
Резонанс-туннелли Резонанс-туннелли Resonant транзисторлар (RTT) транзисторлар tunnelling (RTT):RTDга қара
transistors (RTT): see RTD
70.
Сканирловчи Сканирловчи Scanning near- яқинхудудли яқинхудудли field optical оптикмикроскопия(SN оптикмикроскопия(SN microscopy OM) OM):намунани
(SNOM): ишлатилаѐтган нурнинг
illuminates a
тўлқин узунлигидан
specimen through
кичик бўлган ўлчамдаги
an aperture of a
тирқиш орқали ѐритади,
size smaller than
намунани яқинхудудли
the wavelength of
манба режими доирасида
light used and with
жойлаштирилади; оддий
the specimen
объектив ѐрдамида
positioned within
намунадаги
the near-field
диафрагманинг
regime of the
сканерлаш йўли билан
source; by
тасвир шаклланиши
scanning the
мумкин бўлади
aperture across the
sample through a
conventional
objective, an image
can be formed
71.
Ўз-ўзини йиғиш Ўз-ўзини йиғиш:бирор
Self-assembly: бир ташқи куч
process in which
таъсирисиз бир теккис
the components
ѐки ташкиллаштирилган
interact within
тузилиш ҳосил қилиш
themselves to form
учун компонентларнинг
aligned or
ўз ичида ўзаро
organized
таъсирлашув жараѐни
structures without
any external force
72.
Шакл хотирали Шакл хотирали Shape memory полимерлар полимерлар:хароратнин
polymers: smart
г ўзгариши каби ташқи
polymers capable
кучлар таъсирида
of returning to their
вужудга келган ташқи
original shape after
кучлар таъсирида
being deformed by
деформациядан сўнг
external forces,
ўзининг дастлабки
when triggered by
шаклига қайтиш
an external
қобилиятига эга ақлли
stimulus such as
141
полимерлар
temperature change
73.
Бирэлектронли Бирэлектронли Single electron транзистор (SET) транзистор transistor (SET): (SET):чиқувчи заряднинг
devices that are
жуда кичик
capable of
ўзгаришларини аниқлаш
detecting very
қобилиятига эга
small variations in
мосламалар; биргина
the charge of the
электрон учун хам
gate; charge
зарядлар фарқи ―ѐқиў-
differences of even
ўчириш‖ функциясини
one electron can
чақириши мумкин
cause the on-and-
off switching
function of SET
74.
Золь-гельусул Золь-гельусул:
Sol–gel method: a
кейинчалик қовушқоқ гел
process that
ва қаттиқ материалга
involves the
ўтувчи коллоид
generation of a
суспензияни (―зол‖)
colloidal
генерациялашни ўз ичига
suspension (‗sol‘),
олучи жараѐн
which is
subsequently
converted to
viscous gel and
solid material
75.
Спинтроника (спин Спинтроника (спин Spintronics (spin- асосидаги асосидаги based electronics): электроника)
электроника):
an emerging
электронларнинг
technology, which
иккиланган хоссаларини,
exploits the dual
жумладан заряд ва спин
property of
холатини қўлловчи янги
electrons, namely
технология; манито-
charge and spin
электроника сифатида
state; also known
хам маълум
as magneto-
electronics
76.
Учқунли плазмали Учқунли плазмали Spark plasma пишириш (SPS) пишириш (SPS):графит
sintering (SPS): a
матрицаси шунингдек
sintering technique
ўтказувчан намуналар
using pulsed DC
холатида пиширилаѐтган
current that directly
кукундан бевиста
passes through the
ўтаѐтган доимий импулс
graphite die, as
токи қўлланилишидаги
well as the powder
142
пишириш техникаси
to be consolidated,
in case of
conductive samples
77.
Ўтаўказувчан Ўтаўказувчан Superconducting квантинтерферометр квантинтерферометр quantum (SQUID) (SQUID):ўта кучсиз
interference магнит майдонларини
device (SQUID): a
ўлчаш имкониятига эга
device capable of
мослама
measuring
extremely weak
magnetic fields
78.
Жойлашиш Жойлашиш Stacking faults: дефектлари дефектлари:атомларнин
crystallographic
г нотўғри кетма-кет
defects arising due
планар жойлашуви
to wrong stacking
натижасида хосил
sequence of planar
бўлувчи
arrangement of
кристаллографик
atoms
дефектлар
79.
Сканирловчи Сканирловчи туннелли Scanning туннелли микроскоп микроскоп (СТМ):атом
tunnelling (СТМ) даражасида юзаларнинг
microscope тасвирларини қайта
(STM): an
ишлашда
instrument used for
цўлланиладиган қурилма;
imaging surfaces at
квант тунеллаш қоидаси
the atomic level; it
асосида ишлайди
works on the
principle of
quantum tunnelling
80.
Ўта эгилувчанлик Ўта Superplasticity: эгилувчанлик:чўзилувч
ability to deform a
анликка бўлган
material well
тадқиқотларда
beyond the limits
кутилаѐтган
expected from
нормаларнинг
normal tensile tests
чегараларидан анча катта
бўлган материалнинг
деформацияланиш
қобилияти
81.
Юзаплазмон (SP) Юзаплазмон Surface plasmon (SP):ѐруғлик билан
(SP): plasmons
кучли таъсирлашиш
that are confined to
натижасида поляритонга
surfaces and
143
олиб келувчи юзага мос
interact strongly
келувчи плазмонлар
with light resulting
in a polariton
82.
