Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги қаршидавлат университети

«Меҳнат салоҳияти» меҳнат имконияти, қуввати, меҳнат билан 
боғлиқ кучларнинг мавжудлиги деган маънони билдиради. Мазкур 
категорияни таҳлил қилиб, баъзи олимлар меҳнат салоҳияти билан меҳнат 
ресурслари бир-биридан фарқ қилади, меҳнат салоҳияти меҳнат ресурслари 
ва ишчи кучига нисбатан кенгроқ тушунча дейдилар. Бу борада россиялик 
олим, акад. Л.И.Абалкин «салоҳият» ва «ресурс» тушунчаларини бир-бирига 
қарама-қарши қўйиш керакмас, шунингдек, уларни бир хил қилиб қўйиш ҳам 
тўғри келмайди, чукни бир қисм бутун бўлмайди, деб таъкидлайди. 
Ҳозирги вақтда меҳнат салоҳияти тўғрисидаги қарашларни икки 
йўналишга ажратиб кўрсатиш мумкин: 
Биринчи йўналиш тарафдорлари, меҳнат салоҳияти бу жамиятни 
ривожлантириш учун зарур бўлган турли хилдаги меҳнат билан боғлиқ 

---

ресурслар мажмуидир дейдилар. Меҳнат салоҳиятини ифодалашда кўпчилик 
тадқиқотчилар унга «ресурс сифатида» ѐндашадилар. 
«Салоҳият» категориясини талқин қилиб, В.Г.Костаков, Г.Г.Сергеева, 
Л.С.Чижова каби бир қатор россиялик иқтисодчи олимлар, меҳнат салоҳияти 
– бу жамият эгалик қилган меҳнат ресурсларидир, дейдилар. Уларнинг 
фикрича, меҳнатга лаѐқатли аҳолининг сони ва унинг сифати томонларини 
биргаликда, узвий боғлиқликда кўриш меҳнат салоҳиятининг реал 
мазмунини ифодалайди.
1
Москва Давлат Университетининг профессорлари Р.П.Колосова ва 
Л.Э.Кунельскийлар меҳнат салоҳияти – бу ижтимоий ишлаб чиқаришда 
қатнашишга лаѐқатли бўлган барча фуқароларни ўз ичига олади, деб 
тушунтирадилар. Уларнинг фикрича, ишлаб чиқаришда бевосита иш билан 
банд бўлган ишчилар билан бир қаторда баъзи ижмтимоий ва шахсий 
сабабларга кўра, халқ хўжалигида иш билан банд бўлмаган кишилар ҳам 
меҳнат салоҳиятига киради. 
2
Н.А.Волгин: «Меҳнат салоҳияти – ўзаро бир-бирлари билан боғлиқ 
бўлган кўпгина элементлардан ташкил топган меҳнат ресурсларининг 
жамидир. У ѐки бу элементни ушбу мажмуага киритишга асос бўлиб хизмат 
қилувчи асосий белги бу жонли шахс, организм эгалик қиладиган меҳнатга 
бўлган жисмоний ва маънавий қобилиятдир. Ушбу қобилиятлар барча 
меҳнатга лаѐқатлилар учун, улар маълум шарт-шароитлар туфайли меҳнатда 
қатнаша олмаяптиларми ва бунда улар салоҳият ишчиларни ташкил қилсалар 
ҳам, бундан қатъий назар ўзига хос меҳнат салоҳияти бўлади», - дейди.
3
Украиналик олим Н.В.Коровяковская эса мухим нуқтаи назарни илгари 
суриб, «меҳнат салоҳияти – меҳнатга лаѐқатли ѐшдаги кишилардан ташкил 
топади, шунингдек, пенсияга чиқса ҳам, ўзларининг меҳнатга бўлган 
қобилиятини сақлаб қолганлардан иборат бўлади», деб ҳисоблайди. 
В.Г.Врублевскийнинг таъкидлашича, меҳнат салоҳияти жами ишчи ва унга 
мос меҳнат шароитининг бирлигидан иборатдир. Меҳнат салоҳияти деганда, 
у, бир томондан, унинг мазмунини, бошқа томондан ижтимоий-иқтисодий 
характерини ифодаловчи жами иш кучи ва шунга муносиб бўлган меҳнат 
шароитининг бирлигидан иборат бўлган омилни тушунади.