Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги қарши муҳандислик-иқтисодиёт институти

жиҳатларини таҳлил босқичлари (энг рақобатдош маҳсулот 
бўйича инновациявий стратегияни танлаш) 
Танланган объект рақобатдошлигини баҳолашнинг яна бир 
муҳим қисми бўлиб талаб, нархлар, ишлаб чиқариш харажатлари, 
ҳамда уларнинг динамикаси ва даражасига таъсир этувчи 
омилларни прогноз қилиш хизмат қилади. 
Шу билан бирга олинган баҳолаш натижалари ҳар доим ҳам 
реал рақобатдошлик даражасига тўғри келмайди. Бу қуйидаги 
сабаблар туфайли рўй бериши мумкин: 
умумишлаб чиқариш мақсадидаги маҳсулотни эксплуатация 
қилишнинг тармоқ хусусиятлари (ускуналар юкламаси даражаси, 

---

310
технологик жараёнлар спецификаси, ишлаб чиқарилаётган 
маҳсулотлар мураккаблилиги ва ҳ.);тадқиқот ва ишланмалар 
тўғрисидаги ахборотни ўз ичига олган ягона ахборот базасининг 
йўқлиги; 
маҳсулот рақобатдошлигини баҳолашнинг амалдаги услубиёти 
томонидан 
назарда 
тутилган 
кўрсаткичлар 
тизимининг 
чекланганлиги. 
Янги маҳсулот рақобатдошлигини баҳолашдаги асосий 
муаммолардан бири, бу сифатни ушлаб туришга сарфланган 
харажатлари услубиётини ишлаб чиқишдир. Ушбу муаммо алоҳида 
сифат менежменти соҳасида батафсил ўрганилади. Шунинг учун 
ҳам бу ерда тактик ва стратегик характерга эга бўлган қуйидаги 
асосий вазифаларга тўхталиб ўтиш етарли бўлади: 
• 
ташқи ва ички бозорлардаги маҳсулотнинг реал 
рақобатдошлигини баҳолаш; 
• ишлаб чиқариш ва эксплуатациявий умумий харажатларини 
минимумга олиб келган ҳолда сифатнинг берилган даражасини 
таъминлаш; 
• 
инвестицияларнинг 
зарурий 
ҳажмини 
ва 
уларни 
инновациявий жараён босқичлари ва иштирокчилари ўртасида 
тақсимланишини аниқлаш; 
• янги маҳсулот нархи ва ишлаб чиқарувчи корхона 
хизматларини оптималлаштириш; 
• янги маҳсулот сифатига бўлган харажатлар ва ишлаб 
чиқарувчининг инновациявий фаолияти натижаларининг ўзаро 
алоқасини аниқлаш. 
Инновациялар 
самарадорлигини 
баҳолаш 
мезонларини 
асослашда бир қатор қийинчиликларга дуч келинади. Ишлаб 
чиқариш фаолияти натижаларини баҳолашнинг асосий мезони бу 
капитал ёки фойдани максималлаштириш бўлса, тадқиқот ва 
ишланмалар учун бу қисман тўғри келади холос. Инновациялардан 
фойда олиш мақсадидаги иқтисодий фойдаланиш, натижаларни 
ҳисоблашни талаб қилади, бу эса анча мураккаб жараёндир, чунки 

---

311
тадқиқот ва ишланмаларнинг фойдалилик самараси турли хил 
шаклларда намоён бўлиши мумкин. Шу билан бирга, қарор қабул 
қилиш мантиқи ва тадқиқотлар жараёни тузилмасига асосланган 
ҳолда, корхона инновациявий ривожланишининг муваффақияти 
тўғрисида 
сўз 
юритишга 
имкон 
берувчи, 
инновациялар 
самарадорлигини баҳолаш мезонлари тизимини яратишнинг асосий 
босқичларини ажратиш мумкин