Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги қарши муҳандислик-иқтисодиёт институти

Инжиниринг – инновациявий циклнинг барча босқичларини 
қамраб оладиган, инновацияларнинг мажмуавий технологияси 
(9.2.2-расм). 
 
 
9.2.2-расм. Инновацияларни амалга ошириш технологиялари 
Инжиниринг технологияси ва у бўйича ишлаётган инжиниринг 
корхонаси, инновациявий лойиҳани амалга оширишда буюртмачига 
энг тўлиқ хизматлар тўпламини тақдим этади. Инновациявий 
циклнинг барча босқичларида, инжиниринг буюртманинг оптимал 
Инновациялар технологияси 
Жорий этиш 
Консалтинг
Тренинг 
Трансфер
Инжиниринг 

---

242
амалга оширилишини таъминлайди. Буюртмачига мавжуд 
муаммонинг битта конкрет ечимни эмас, балки ечимнинг бир нечта 
вариантларини таклиф этиши лозим. Ва консалтинг корхонаси каби 
фақатгина таклиф этиш эмас, балки буюртмачини ушбу жараёнга 
жалб этган ҳолда у учун энг қулай бўлган ечимни биргаликда 
танлаши лозим. 
Инжиниринг технологиясини амалга оширишнинг назарий 
асосида учта тизимли тамойил ётади: тескари лойиҳалаштириш; 
функционал тўлалик минимуми; ечимнинг иқтисодий 
етарлилиги. 
Тескари 
лойиҳалаштириш 
тамойили, 
тизим 
ишлаб 
чиқарилаётган маҳсулот билан эмас, балки маҳсулотларнинг хилма-
хиллиги билан боғлиқ бўлиши, яъни тизим номаълум бўлган 
маҳсулотларни ишлаб чиқариш учун етарлича инвариантликка эга 
бўлиши кераклигини белгилайди. 
Минимал функционал тўлалик ва ечимнинг иқтисодий 
етарлилиги тамойили қуйидаги ҳолатларда ечим рационаллигини 
таъминлайди: 
¾ лойиҳани ишга тушириш босқичларининг кетма-кетлигини 
шакллантириш; 
¾ тизим ускуналарининг миқдорий таркиби ва тузилмасини 
аниқлаш; 
¾ ташкилий-бошқарув тузилмани танлаш; 
¾ ишлаб 
чиқаришнинг 
технологик 
тайёргарлигини 
режалаштириш ва шакллантириш; 
¾ имитацион моделлаштириш натижалари бўйича техник-
иқтисодий кўрсаткичлар самарадорлигига ўзгартишлар киритиш. 
Бошқача қилиб айтганда, йирик лойиҳаларни амалга 
оширишда, лойиҳалаштиришнинг таклиф этилган тамойиллари 
қуйидагича изоҳланади: лойиҳани амалга оширишнинг ҳар бир 
босқичида яратилаётган технологик ва дастурий-ҳисоблаш 
ресурслари, 
маҳсулотнинг 
иқтисодий 
самарали 
ишлаб 

---

243
чиқарилишини кафолатловчи, функционал тўлалик минимумига эга 
бўлиши лозим. 
Шундай қилиб, инновациявий тадбирлар вариантларини 
танлаш учун таққосланаётган вариантлар бўйича ўзгарувчан 
қиймат қисмларини ҳисобга оладиган, таққослама иқтисодий 
самарадорлик кўрсаткичларидан фойдаланилади. 
Бундай кўрсаткичларга қуйидагилар киради: 
¾ келтирилган харажатлар; 
¾ инновацияларга киритилган қўшимча инвестицияларнинг 
қопланиш муддати; 
¾ инновацияларга киритилган қўшимча инвестицияларнинг 
самарадорлик коэффициенти. 
Масалан, маҳсулот ишлаб чиқариш технологиясининг учта 
янги варианти ишлаб чиқилган бўлсин. Жадвал маълумотлари 
бўйича энг самарали вариантни ҳисоблаш керак. 
Келтирилган харажатлар услубини қўллаган ҳолда, қуйидаги 
формула бўйича таклиф этилаётган янги лойиҳаларнинг энг 
самарали вариантини танлаймиз: