Ўзбекистон Республикаси Олий ва Ўрта махсус таълим вазирлиги Андижон Давлат Университети

IV.III.Sotsiologiyada oila ijtimоiy institut sifаtidа, uning strukturа vа 
funktsiyalаri. Оilаning tiplаri 
Bu yoryg` dunyoda hayot bor ekan, oila bor.Oila bor ekan, farzand deb
atalmish bebaho ne`mat bor.Farzand bor ekan, odamzot hamisha ezgu orzu
va intilishlar bilan yashaydi.
26
 
Oila sotsiologiyasi — sotsiologiyaning asosiy yo‘nalishlaridan bo‘lib, bu fan oilani 
nikoh asosida tashkil topgan, jamiyat taraqqiyotida muhim ijtimoiy vazifalarni 
bajaruvchi sotsial institut sifatida o‘rganadi. Oila sotsiologiyasining alohida o‘z 
vzzifalari mavjuddir. Ularga jamiyat taraqqiyoti davomida oilaning paydo bo‘lishi, 
rivojlanishi va mavjudlik qonuniyatlarini o‘rganish, oilaning mohiyati va faoliyati 
o‘zgarib borishini aniqlash, nikoh va oila turlari evolyutsiyasini o‘rganish, oilani tashkil 
topishi va taraqqyotida avlodlarning o‘zaro ta'sirini aniqlash, oila tarbiyasi, oilaning 
rekriativ faoliyatining va oila huquqining ijtimoiy mohiyatini ochib berish, mehnat 
taqsimotida oila o‘rnini o‘rganish kabilar kiradi. 
Oila sotsiologiyasi oilaning tabiiy biologik, nikoh, qarindoshlik, ma'naviy iqtisodiy 
va huquqiy munosabatlar asosida insonlarni biriktiruvchi jamiyatniig kichik bir bo‘lagi 
sifatida o‘rganar ekan, uning jamiyat bilan o‘zaro bog‘liqligini asosiy e'tiborini qaratadi. 
Chunki jamiyat tashkil topishida uning davomiyligini ta'minlashda oila asosiy ijtimoiy, 
demografik manba hisoblanadi. 
Insonning dunyoga kelishi, yangi avlod paydo bo‘lishi — avlodlar almashuvi 
asosan oilada sodir bo‘ladi. Farzand tug‘ilib, kamolga etib, shaxs sifatida shakllangunga 
qadar lozim bo‘lgan barcha ta'lim, tarbiya oila muhitida beriladi. Insonning ota-ona, 
qarindosh-urug‘iga, qariyalarga, atrof-muhitga va tabiatga bo‘lgan munosabatlari 
dastlab oilada shakllanadi. Shu bilan birga oila urf-odatlarini, qadriyatlarini avloddan-
avlodga etkazuvchi sotsial institut hisoblanadi. 
Oila asosini erkak bilan ayol o‘rtasidagi nikoh birligi tashkil etadi. Oila faqatgina 
erkak bilan ayol munosabatini emas, er bilan xotin, ota-onalar bilan bolalar 
munosabatini ifodalaydi. Oila jamiyat bag‘rida tashkil topdi, taraqqiy etib borar ekan, 
o‘zi ham ana shu jamiyatning kichik bir bo‘lagi sifatida namoyon bo‘ladi. Jamiyatdagi 
ijtimoiy-iqtisodiy munosabatlar oila taraqqiyotiga ta'sir etadi. Oiladagi ta'lim-tarbiya 
xususiyatlari esa jamiyatda o‘z aksini topadi. Shuning uchun ham oila va jamiyat o‘zaro 
bog‘liq holda taraqqiy etib, rivojlanadi. 
Fanda oilaga quyidagicha ta`rif beriladi: