Ўзбекистон Республикаси Олий ва Ўрта махсус таълим вазирлиги Андижон Давлат Университети

g
`batlantiradi 
65-modda
.Farzandlar ota-onalarining nasil-nasabidan va fuqarolik holatidan qat`I 
nazar, qonun oldida tengdirlar. 
Onalik va bolalik davlat tomonidan muhofaza qilinadi. 
66-modda.
Voyaga etgan, mehnatga layoqatli farzandlar o`z ota-onalari haqida 
g`amho`rlik qilishga majburdirlar.
30
16.2. Oilaning funktsiyalari va uning tiplari 
O’zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi (63-modda)da ta`kidlanganidek, “Oila 
jamiyatning asosiy bo’g’inidir hamda jamiyat va davlat muhofazasida bo’lish huquqiga 
ega”
31
.
29
Insоn хuquqlаri umumjаhоn Dеklоrаtsiyasi. Dеklоrаtsiyasining 60 yilligiga bag`shlangan 
nashir )T.: « O’zbekiston », 2009, 12 b.
30
O`zbеkistоn Rеspublikаsining Kоnstitutsiyasi T.: « O’zbekiston », 2012, 12 б.
31
O’zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi. T.: « O’zbekiston », 2012, 12 б.

---

80 
Nikoh va oila sotsiologiyasi o’z mazmuniga ko’ra juda keng qo’llamga ega bo’lib, 
hozirgi zamon oila-nikoh munosabatlarining barcha jihatlarini o’z ichiga oladi. YAngi 
ijtimoiy-iqtisodiy munosabatlarning tarkib topa borishi oila-nikoh munosabatlarida ham 
jiddiy o’zgarishlarni, oilaviy munosabatlarda vujudga kelayotgan yangi muammolarni 
keltirib chiqarmoqda. Ayniqsa, ularning ichida oila-nikoh munosabatlarining huquqiy-
yuridik yo’nalishi, axloqiy-estetik, oila va islom dini, oila va aholi salomatligini himoya 
qilish muammosi, oila soni, tarkibi va tuzilishi, oilaning moddiy-iqtisodiy ta`minoti, 
turmush darajasi, oilada er-xotinning o’rni va roli, oiladagi ruhiy muhit, oilaviy 
mojarolar va ajralishlar, ularni keltirib chiqaradigan sabablar, yosh oilalar va ularning 
ahvoli kabi yo’nalishlar muhim sotsiologik tadqiqot ob`ekti bo’lib kelmoqda. 
Aslida oilaning vujudga kelishi va shakllanishida quyidagi oila turlari majud 
bo’lgan: 
1.
Gruppaviy oila: ibtidoiy jamoa tuzumida er-xotin umumiy bo’lgan. 
2.
Patriarxal oila: juft oila bilan monogom oila o’rtasidagi oraliq shaklida 
bo’lgan. 
3.
Monogom oila: bir nikohli (hozirgi) oila vujudga kelgan. 
Oila-nikoh sotsiologiyasi turmush tarzi sotsiologiyasi bilan uzviy bog’liq holda 
olib qarab o’rganiladi. Zero, oila bilan bog’liq bo’lgan barcha masalalar kishilar 
turmush tarzi tarkibiga kiradi. Ammo, oila jamiyatning kichik yacheykasi sifatida 
maxsus sotsiologik tadqiqotga muhtoj. SHuning uchun ham oila-nikoh sotsiologiyasi 
maxsus sotsiologik nazariya sifatida hozirgi davr jamiyat ijtimoiy hayotini ilmiy 
jihatdan o’rganishda muhim ahamiyatga egadir. 
Hozirgi kunda jahon mamlakatlarida nikohning quyidagi turlari mavjud: