Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги андижон қишлоқ ХЎжалиги ва агротехнология

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

---

123 
3.1.10-жадвал 
Андижон вилоятида оилаларга берилаётган ижтимоий тўловлар миқдорининг тақсимлариши * 
(млрд. сўм) 
 
№ Туман(шахар) 
Пенсия 
Нафақа 
Йиллар 
2020/2016 
% 
Йиллар 
2020/2016 
% 
2016 
2017 
2018 
2019 
2020 
2016 
2017 
2018 
2019 
2020 
1 
Андижон ш 
42181 
43247 
44689 
48436 
42848 
102% 
4047 
4047 
4827 
6031 
6713 
166% 
2 
Хонобод ш 
3662 
3803 
3990 
4457 
4176 
114% 
256 
256 
323 
398 
450 
176% 
3 
Қорасув ш 
3309 
3431 
3566 
3994 
3703 
112% 
258 
258 
313 
427 
465 
180% 
4 
Андижон т 
23474 
24418 
25672 
28739 
26554 
113% 
2087 
2087 
2514 
3105 
3490 
167% 
5 
Асака т 
28364 
29370 
30783 
34079 
31735 
112% 
2211 
2211 
2739 
3383 
3825 
173% 
6 
Балиқчи т 
17891 
18634 
19508 
21898 
20587 
115% 
1505 
1505 
1769 
2178 
2331 
155% 
7 
Булоқбоши т 
13167 
13593 
14240 
15946 
14763 
112% 
1251 
1251 
1356 
1624 
1750 
140% 
8 
Бўз т 
6202 
6504 
6832 
7734 
7220 
116% 
505 
505 
602 
736 
809 
160% 
9 
Жалақудуқ т 
17417 
18178 
19201 
21681 
20613 
118% 
1187 
1187 
1412 
1737 
1928 
162% 
10 
Избосакан т 
21370 
22410 
23529 
25775 
24821 
116% 
1790 
1790 
2015 
2484 
2828 
158% 
11 
Марҳамат т 
16577 
17045 
17818 
19699 
18661 
113% 
1257 
1257 
1424 
1679 
1810 
144% 
12 
Олтинкўл т 
15931 
16661 
17478 
19509 
18446 
116% 
1285 
1285 
1474 
1800 
1933 
150% 
13 
Пахтаобод т 
17073 
17854 
18740 
21257 
19886 
116% 
1367 
1367 
1601 
2095 
2358 
172% 
14 
Улуғнор т 
4934 
5171 
5553 
6464 
6098 
124% 
332 
332 
409 
554 
617 
186% 
15 
Хўжаобод т 
10714 
11156 
11802 
13133 
12377 
116% 
895 
895 
1028 
1261 
1371 
153% 
16 
Шаҳрихон т 
25656 
26593 
27980 
31354 
28981 
113% 
2190 
2190 
2673 
3361 
3712 
169% 
17 
Қўрғонтепа т 
15529 
16176 
17087 
19175 
18247 
118% 
1111 
1111 
1299 
1632 
1789 
161% 
 Вилоят 
бўйича 
жами: 
283451 294244 308468 343330 319716 
113% 
23534 23534 27778 34485 38179 
162% 
*Жадвал Андижон вилояти статистика бош бошқармаси маълумотлари асосида тузилган. 

---

124 
3.1.11-жадвал 
Наманган вилоятида оилаларга берилаётган ижтимоий тўловлар миқдорининг 
тақсимлариши * (млрд. сўм) 
 
Шаҳар 
ва 
туманлар 
Пенсия 
Нафақа 
Йиллар 
2020/ 
2016, % 
Йиллар 
2020/ 
2016, % 
2016 
2017 
2018 
2019 
2020 
2016 
2017 
2018 
2019 
2020 
Шаҳарлар: 
Наманган 
26,1 
26,8 
27,4 
28,2 
32,4 
124,1% 3 914 
4 012 
4 215 
4 784 
6 077 
155,3% 
Туманлар: 
Мингбулоқ 66,2 
76,3 
93,7 
112,4 
101,6 
153,5% 6,4 
7,3 
9,2 
13,9 
13,1 
204,7% 
Қосонсай 
66,2 
76,3 
93,7 
112,4 
101,6 
153,5% 6,4 
7,3 
9,2 
13,9 
13,1 
204,7% 
Наманган 
46,2 
71,6 
90,5 
117,5 
149,5 
323,6% 2,5 
2,9 
4,1 
6,3 
8,3 
332,0% 
Норин 
48,4 
72,8 
91,2 
118,8 
150,1 
310,1% 2,7 
3,2 
4,7 
7,7 
9,6 
355,6% 
Поп 
48,2 
72,7 
90,9 
118,1 
150,9 
313,1% 3,2 
3,8 
5,5 
8,9 
11,1 
346,9% 
Тўрақўргон 51,2 
74,3 
95,3 
122,1 
157,2 
307,0% 3,5 
3,8 
5,7 
8,1 
10,2 
291,4% 
Уйчи
12,3 
69,6 
100,1 
119,2 
96,6 
785,4% 2,177 
4,998 
7,845 
13,186 10 
459,3% 
Учкургон 
162,4 
42,7 
38,0 
172,1 
44,7 
27,5% 
106 
104,8 
100 
162,4 
42,7 
40,3% 
Чортоқ
57,2 
76,1 
103,2 
112,6 
113,8 
199,0% 1,8 
2,9 
4,3 
5,8 
8,1 
450,0% 
Чуст
74,0 
98,3 
100,3 
109,4 
110,5 
149,3% 2,1 
2,4 
3,6 
5,8 
7,2 
342,9% 
Янгиқўрғон 68,0 
90,3 
92,2 
100,5 
101,5 
149,3% 2,6 
3 
4,5 
7,3 
9,1 
350,0% 
Вилоят 
бўйича: 
726,4 
847,76 1016,5 1343,3 
1310,4
4 
180,4% 40.5 
41.8 
43.7 
50.4 
62.1 
153,4% 
Жадвал Наманган вилояти статистика бош бошқармаси маълумотлари асосида тузилган. 
 

---

125 
Жадвалдан кўриниб турганидек, 2016-2020 йиллар мобайнида 
Андижон, Наманган, Фарғона вилоятларида оилаларга бериладиган 
ижтимоий тўлов миқдори йил сайин ортиб борган ва пенсия тўловлари 283.4 
млрд сўмдан 319.7 млрд сўмга ёки 113%га, умумий нафақа тўловлари эса 
25.5 млрд сўмдан 38.1 млрд сўмга ёки 162% га кўпайган. Наманган вилоятида 
эса пенция тўловлари 726.4 млярд сўмдан 1310.4 млярд сўмга ёки 180.4%га , 
нафақа тўловлари эса 40.5 млрд сўмдан 62.1млрд сўмга ёки 153.4% га 
кўпайган. Фарғона вилоятида ҳам шу вилоятлар кўрсаткичлари қаторида 
ўзгаришларга эришган. Ижтимоий тўловларнинг ўсиш тенденцияси 
вилоятларнинг барча шаҳар ва туманларида кузатилган. Хусусан, пенсия 
тўловлари миқдорининг ўсиш суръати Андижон, Хонобод, Қорасув 
шаҳарлари, Улуғнор, Асака, Шаҳрихон Пахтаобод туманларида (163-180%) 
вилоят ўртача кўрсаткичидан юқори, Булоқбоши, Бўз, Избоскан, Марҳамат, 
Олтинкўл, Қўрғонтепа туманларида (140-161%) эса паст бўлган. 
Нафақаларнинг йилдан йилга ўсиш сабабаларини аниқламоқчи бўлсак,
-биринчидан аҳолининг табиий ўсиши бошқа вилоят ва туманларга 
нисбатан кескин ортиб бориши билан аниқланса; 
-иккинчидан аҳолини табиий ўсишини юқорилиги натижасида ишлаб 
чиқариш корхоналарини етишмаслиги натижаси;
-учинчидан ишлаб чиқриш корхоналарини мавжуд бўлишига қарамай 
ишчи ва хизматчиларни ҳозирги куннни талабаига жавоб берадиган 
мутахсиси эмаслиги; 
-тўртинчидан аҳолини умимий қатламларида кам таъминланган ҳамда 
боқувчисини йўқотган, нафақа олувчиларни сонини ортганлиги ҳисобланади.
Шу билан бирга, таҳлил қилинаётган даврда нафақа тўловлари 
миқдорининг ўзгариши ҳам ўзига хос хусусиятга эга бўлган ва нафақа тўлаш 
миқдори кўпайиш суръатининг энг юқори кўрсаткичлари Андижон, Қорасув, 
Асака туманларида қайд этилган.
Маълумки, боқувчисини йўқотган, кам таъминланган оилалар ва якка-
ёлғиз яшовчи қариялар оиланинг ижтимоий ҳимояга муҳтож қатламларни 

---

126 
ташкил этади. Андижон, Наманган, Фарғона вилоятларида оилаларнинг бу 
гуруҳлари иқтисодий барқарорлигини таъминлаш мақсадида уларга ўзини-
ўзи бошқариш органлари томонидан моддий ёрдам кўрсатилиб келинмоқда.
3.1.12-жадвал 
Андижон вилоятида ижтимоий ҳимояга муҳтож оилалар сони ва уларга 
кўрсатилган моддий ёрдам миқдорининг 2016-2020 йилларда ўзгариши * 
Йиллар 
Боқувчисини йўқотган 
оилалар 
Кам таъминланган 
оилалар 
Якка-ёлғиз қариялар 
Сони 
Кўрсатил ган 
моддий ёрдам 
миқдори, 
минг сўм 
Сони 
Кўрсатилган 
моддий 
ёрдам 
миқдори, 
минг сўм 
Сони 
Кўрсатилган 
моддий 
ёрдам 
миқдори, 
минг сўм 
2016 
14941 
2241 150,00
17620 
2276504 
3520 
1268608 
2017 
15052 
2 257 800,00
17620 
2939999,7 
2543 
815266.6 
2018 
15642 
2 346 300,00
17350 
2522363,8 
2441 
765740.0 
2019 
16314 
2 447 100,00
17350 
2810700 
2246 
7358004.3 
2020 
17016 
2 552400,00
28742 
7 185 500,0
2082 
746644.9 
2020 йилда 2016 
йилга нисбатан, 
% 
114% 
114% 
163.1 
316.0 
59,1 
58.9 
* Жадвал муаллиф томонидан Андижон вилояти Маҳалла ва Оилани 
қўллаб қувватлаш бошқармасининг маълумотлари асосида тузилган. 
Жадвал маълумотларидан кўриниб турибдики, 2016-2020 йиллар 
мобайнида вилоятларда боқувчисини йўқотган оилалар сони Андижон 
вилоятида 14941 тадан 17016 тага ёки 14%га кўпайган ва уларнинг жами 
оилалар сонидаги улуши 2,0%дан 2,1%га ёки 0,1 пунктга ортган. Наманган 
вилоятида эса 8379 тадан 9503 тага ёки 13%га кўпайган. Шу билан бирга, 
кўрилаётган даврда боқувчисини йўқотган оилаларга ўзини-ўзи бошқариш 
органлари томонидан берилаётган моддий ёрдам миқдори мунтазам кўпайиб, 
12275492,4 минг сўмдан 2084720,4 минг сўмга ёки 163%га ошган.
Таъкидлаш жоизки, Андижон вилоятида кам таъминланган оилалар 
миқдори боқувчини йўқотган оилалардан устунлик қилади. Жадвалда 
келтирилган статистик рақамлар таҳлили вилоятда улар сонининг 17620 
тадан 28742 тага ёки 63%га ўсганлигини кўрсатмоқда. 
3.1.13-жадвал 

---

127 
Наманган вилоятида ижтимоий ҳимояга муҳтож оилалар сони ва уларга 
кўрсатилган моддий ёрдам миқдорининг 2020-2016 йилларда ўзгариши
Йиллар 
Боқувчисини йўқотган 
оилалар 
Кам таъминланган 
оилалар 
Якка-ёлғиз қариялар 
Сони 
Кўрсатилган 
моддий ёрдам 
миқдори, 
минг сўм 
Сони 
Кўрсатилган 
моддий ёрдам 
миқдори, 
минг сўм 
Сони 
Кўрсатилган 
моддий ёрдам 
миқдори, 
минг сўм 
2016 йил 
8 379 
1 275 492,4 
33 122 
4 279 170,0 
1 304 
470 080,0 
2017 йил 
8 914 
1 815 564,8 
32 830 
5 477 873,2 
1 330 
426 388,0 
2018 йил 
8 972 
1 715 420,0 
36 920 
5 367 474,0 
1 490 
467 412,0 
2019 йил 
9 268 
1 949 666,2 
44 557 
7 176 549,2 
1 708 
559 552,0 
2020 йил 
9 503 
2 084 720,4 
40 228 
7 756 646,0 
1 877 
673 128,0 
2020 йилда 
2016 йилга 
нисбатан, % 
113% 
163% 
121% 
181% 
144% 
143% 
Жадвал муаллиф томонидан Наманган вилояти Маҳалла ва оилани 
қўллаб қувватлаш бошқармасининг маълумотлари асосида тузилган. 
Наманган вилоятида эса 33122 тадан 40228 тага ёки 181%га
ортганлигини кўрсатади. Бироқ, 2020 йилда 2016 йилга нисбатан жами
вилоятлардаги оилалар таркибида уларни улушининг 13.2%дан 13.1%га 
камайганлигини кўришимиз мумкин. Бу эса вилоятда истиқомат қилаётган 
оилалар иқтисодий фаровонлигининг ошаётганлигидан далолат беради. 
Шунингдек, ўрганилаётган даврда вилоятларда кам таъминланган оилаларга 
кўрсатилган моддий ёрдам миқдори Андижон вилоятининг 2276504 минг 
сўмдан 7 185 500,0 минг сўмга ёки 3.16 мартага ортганлигини кўришимиз 
мумкин. Наманган вилоятида эса бу кўрсаткич 4 279 170,0 минг сўмдан 7 
756 646,0 минг сўмга ёки 181%га ортганлигини кўришимиз мумкин.
Ўзбек халқининг оила қуришга, оила муҳитида яшашга интилиши 
оилалар таркибида якка-ёлғиз истиқомат қилувчи қариялар салмоғининг 
нисбатан камлигида ҳам ифодаланади. Андижон вилоятида уларнинг сони 
2016 йилдаги 3520 нафардан 2020 йилда 2082 нафарга ёки 41,9%га камайган 
ва оилалар таркибидаги ҳиссаси бир хил 0,3%ни ташкил этмоқда. Аҳолининг 
бу гуруҳига кўрсатилаётган ёрдам миқдори йил сайин ошиб, кўрилаётган 

---

128 
даврда 3015,8 минг сўмдан 8395,9 минг сўмга, яъни 2,8 мартага кўпайган. 
Шу ўринда айтиш жоизки, вилоятларда ёлғиз истиқомат қилаётган 
қарияларнинг ижтимоий муҳофазасини таъминлаш мақсадида уларнинг ўз 
уйларида ижтимой таъминот органлари тизимидаги ҳодимлари томонидан 
хизмат кўрсатилади. Вилоятлар статистик маълумотларга таянган ҳолда 
қарасак, 2016 йилда Андижон вилоятда рўйхатга олинган 3520 нафар якка-
ёлғиз қариянинг 2882 нафарига
70
ёки 80,7%ига, 2020 йилда эса 2082 нафар 
қариянинг 1829 нафарига
71
ёки 87,8%ига ўз уйларида ижтимоий хизмат 
кўрсатилган. 
Бугунги кунда аҳолининг бу тоифасига туман (шаҳар) ижтимоий 
таъминот органлари, Маҳалла ва оилани қўллаб қувватлаш бошқармаси ва 
ҳомий ташкилотлар тизимидаги ходимлар билан ҳамкорликда ижтимоий 
хизмат кўрсатилмоқда. Ваҳоланки, кўрилаётган даврда вилоятларда оила 
муҳитида ёлғиз яшовчи қариялар сонининг қисқаришига боғлиқ, уларга 
хизмат кўрсатувчи ҳодимлар сони ҳам камайган. Чунончи, 2016 йилда 
ижтимоий ҳодимлар сони 241 нафарни
72
ташкил этган бўлса, 2020 йилга 
келиб бу кўрсаткич 208 нафарга
73
тенг бўлган ёки 2,69%га камайган. 
Якка-ёлғиз қарияларга давлат томонидан қатор имтиёз ва енгилликлар 
берилган бўлиб, бугунги кунда 2020 йил вилоятларда улардан 212 нафари
74
фойдаланмоқда. 
Оилаларни ижтимоий қўллаб-қувватлаш бўйича олиб борилаётган 
тадбирлар вилоятнинг шаҳар ва туманларида ўзига хос хусусиятга эга (-1-
илова). 1-иловадан кўриниб турибдики, 2020 йилда Андижонда 801761 та 
оила мавжуд бўлиб, уларнинг 40932 таси ёки 5.1%и кам таъминланган 
боқувчисини йўқотган оила, деб эътироф этилган. Вилоятда бу тоифа 
70
Ўзбекистонда ижтимоий ривожлантириш ва турмуш даражаси 2016-2019йил. Статистистика тўплам. – 
Т.,2020 йил. 89 бет. 
71
Ўзбекистонда ижтимоий ривожлантириш ва турмуш даражаси 2016-2019йил. Статистистика тўплам. – 
Т.,2020 йил.. 
72
Андижон вилояти паспорти 2016 йил. – Андижон ,2016. – с.29. 
73
Андижон вилояти паспорти 2016 йил. – Андижон ,2020 йил. – с.51. 
74
Наманган вилояти Маҳалла ва Оилани қўллаб қувватлаш бошқармаси малумотлари 2020йил. –
Наманган.,2020 йил. – С.51. 

---

129 
оилалар бўйича энг юқори кўрсаткичлар Избоскан туманида (7.3%),
Шаҳрихон туманида (5,7%), Балиқчи туманида (5.4%) ва Жалақудуқ
туманида (4,7%) қайд этилган. Оилаларнинг бу тоифасига жорий йилда 2 
552400 млн сўм миқдорида моддий ёрдам кўрсатилган. 
Шунингдек, вилоятда 2020 йилда 35.8%, яъни 28742 та оилалар кам 
таъминланган оила сифатида рўйхатга олинган бўлиб, бу тоифа оилалар 
Асака (20,1%), Хонобод (24,4%) шаҳарлари ҳамда Булоқбоши (23,4%), 
Марҳамат (28,8%), Пахтаобод (23,2%) туманларида кўпчиликни ташкил 
этган. Бу эса мазкур шаҳар ва туманлар яшовчи оилаларга алоҳида эътибор 
қаратишни ва шу орқали уларнинг иқтисодий фаровонлигини таъминлашни 
тақозо этади. Айтиш жоизки, 2020 йилда вилоятда кам таъминланган 
оилаларга 7 185 500,0 минг сўм миқдорида моддий ёрдам кўрсатилган.
Андижон вилоятида оила муҳитида ёлғиз яшовчи қариялар сони 2020 
йилда 2082 нафарни ташкил этиб, жами оилалар таркибида уларнинг улуши 
0,25%га тенг бўлган. Вилоятда ёлғиз қарияларнинг улуши бўйича энг юқори 
кўрсаткич Марҳамат туманида (1,1%) қайд этилган, қолган ҳудудларда эса 
ўртача 0,1-0,5% атрофида. 2020 йилда якка-ёлғиз қарияларга 746644,9 минг 
сўм миқдорида моддий ёрдам кўрсатилган. 
Вилоятда боқувчисини йўқотган вояга етмаганларга алоҳида эътибор 
қаратилган бўлиб, 2020 йилда уларнинг сони 24250 нафарни ташкил этди. 
Уларга ўзини-ўзи бошқариш органлари томонидан шу йилда 130,1 млн сўм 
миқдорида ёрдам кўрсатилган. Республикада ижтимоий харажатларни 
молиялаштириш учун давлат бюджетидан умумий харажатларнинг 53,4 
фоизи миқдорида маблағлар сарфланди. Бу харажатлар ЯИМга нисбатан 11,8 
фоизни ташкил этди. 19 трлн сўм ёки ижтимоий соҳа ва аҳолини ижтимоий 
қўллаб-қувватлашга ажратилган маблағларнинг 65,8 фоизи ойлик маошларни 
молиялаштириш ва иш ҳақларига ажратмаларга йўналтирилган. 
2019 йилги давлат бюджети лойиҳасини ҳамда 2019−2021 йилларда 
бюджет сиёсати мақсадларини кўриб чиқар экан, депутатлар турар жойлар ва 
аҳолининг ижтимоий-маиший шароитлари, ижтимоий қўллаб-қувватлаш 

---

130 
тизимларини яхшилаш, барқарор иқтисодий ўсишга эришиш ва янги иш 
ўринларини яратиш масалаларини муҳокама қилди. 
2021 йилда 54 фоиз давлат бюджети харажатлари ушбу мақсадларга 
йўналтирилади ва бунда ижтимоий соҳа ва аҳолини ижтимоий қўллаб-
қувватлаш устувор аҳамиятини сақлаб қолади. 2022 йилда ижтимоий 
харажатларга 57,8 трлн сўм ажратиш режалаштирилган. 
Жумладан, кам таъминланган оилаларга ижтимоий нафақалар, моддий 
ёрдам ва товон пуллари харажатлари 5,3 трлн сўмни ташкил этади. Бу ўтган 
йилнинг шу даврига нисбатан 58,5 фоизга кўп демакдир. Моддий ёрдам 
олувчи кам таъминланган ва 14 ёшгача фарзандли оилалар сонини ошириш 
мақсадида 643,5 млрд сўм ажратиш кўзда тутилган. Бу моддий ёрдам олувчи 
оилалар сонини 507 мингтадан 621 мингтага ёки 1,2 мартага ошириш 
имконини беради. 
Шундай қилиб, янги иқтисодий муносабатлар шароитида Андижон, 
Фарғона, Наманган вилоятларида ҳамда унинг шаҳар ва туманларида 
оилаларни ижтимоий қўллаб-қувватлаш масалаларига алоҳида эътибор 
қаратилгани боис, ижтимоий муҳофазага муҳтож оилалар сони камайган ва 
уларга кўрсатилаётган моддий ёрдам миқдори мунтазам ортиб борган. 
Оилаларнинг иқтисодий барқарорлиги ва ижтимоий муҳофазасини 
таъминлашда оиланинг нобозор даромадларининг ўрни ҳам беқиёсдир. Улар 
амалда бюджетдан аҳолига бериладиган ижтимоий трансферт тўловлари 
бўлиб, таркибан пенсия ва нафақадан иборат.
Вилоятларнинг статистик маълумотларга қараганда, 2020 йил 
вилоятларда жами аҳолининг ўртача 15-18.2 фоизини пенсионерлар ташкил 
этган бўлса, Республикада пенсионерлар сони 3324.2 минг нафардан 3878.4 
нафарга 16,6%га ортган ёки йиллар бўйича таққослайдиган бўлсак 2016-2020 
йиллар мабойнида (10,5-11,3)%га ўзгарган