Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги алишер навоий номидаги самарқанд давлат

4. Таълимнинг давомийлиги. 
Дастурнинг ёки ўқув курсини мавзуларининг давомийлиги, табиийки, 
метод танлашга таъсир этади. Уларнинг баъзилари ўқувчиларни тайёрлашга 
қанча вақт талаб қилса, бу фаолиятни бажарилишига ҳам шунча вақт талаб 
қилади. Таълим муддати шунчалик чегараланган бўлиши мумкинки, кўп 
вақт талаб қиладиган методни сиз ўйлаганчалик тез-тез ишлатиш имконини 
бермайди, бу ҳолда бу усулларни фақат мақсадга мувофиқ жойларда 
қўллашингиз мумкин. 
Вақт – ёки бу методни амалга оширишга кетган меҳнатингиз нуқтаи-
назаридан муҳим омил ҳисобланади. Баъзи усуллар сиздан бошқаларга 
нисбатан кўпроқ тайёргарликни талаб қилади.
2. ТАЪЛИМ ВОСИТАЛАРИ 
Таълим воситалари бешта турга бўлинади:
1.Матнли воситалар 
II.Тасвирли воситалар 
III.Аудио воситалар 
IV.Ёрдамчи (жиҳоз) воситалар 
V.Реал воситалар 
I. Матнли – маълумот олиш ва маълумотларни қайта ишлаш учун: 
1)Ўқув дастурлари 
2)Махсус адабиёт (дарслик) 
3)Тарқатма материаллар 
4)Имтиҳон ва назорат варақлари. 
II.Тасвирли – умумий тасаввурни вужудга келтириш учун: 
1)Фотосуратлар 
2)Эскиз, чизма, схемалар 
3)Рамзий тасвирлар, hежа жадваллар, символлар 
4)Диаграмма ва графиклар. 
III.Аудио – жараёнлар ва ишлаш механизмлари тўғрисида тасвир ва овоз 
орқали тасаввурларни вужудга келтириш: 
1)Видеофильмлар 
2)Компакт дисклар
3)Аудиокассеталар 
4)Ёрдамчи (жиҳоз) - тасвир ва матнни ёзиш ва сақлаш: 
5)Доскалар( оқ доска, магнит доскаси) 
6)Видео проекторлар, видеопроектор доскаси 
7)Кодоскоп 
8)Видеомагнитофон, камера 
9)Компьютер 
10)Флипчартлар 
IV.Моделли – ўрганилаётган обектлар ҳақида реал тасаввурларни ву-
жудга келтириш: 

---

1)Асбоб-ускуналар : 
2)Станоклар 
3)Ярим тайёр маҳсулотлар ва тайёр маҳсулотлар. 
Назарий 
дарсларда 
ўқитувчилар 
асосан 
матнли 
ва 
ёрдамчи 
воситалардан, мисол учун, дарсликлар ва тарқатма материаллардан ва техник 
воситалардан фойдаланадилар. 
Амалий машғулотларда улар кўпроқ тасвирли ва реал воситалардан, 
яъни эскиз чизмалар, асбоб-ускуналардан фойдаланадилар. 
Ововз ва товушли (аудио), шунингдек, тасвирий тасаввурларни шакл-
лантирадиган аудио воситалар жараёнлар ва вазифалар тўғрисидаги кенг 
қамровли реал тасаввурларни вужудга келтиради. 
Ёрдамчи воситалар, бунинг акси ўлароқ, тасвир ва матнларни ёзиб 
олиш ва сақлаш имконини беради. Улар доска, флипчарт, пинборд доскаси, 
кодоскоп, видеопроектор кабилардир. 
Иш соҳасига тегишли реал нарсалар, яъни маҳсулотлар, асбоблар ва 
бошқалар дарс ёки интруктаж пайтида дидактик функсияга эга бўлса, ўқув 
воситаси сифатида қўлланилиши мумкин. 
Ушбу 
воситалардан 
фойдаланишда 
уларни 
муайян 
мақсад, 
мўлжалланган гуруҳ, махсус соҳа ва методларга мос ҳолда танлаш муҳим 
ўрин тутади. Бундан ташқари ўқитувчи ўқув ва кўргазмали воситаларни 
ишлата олишни ва улардан мақсадга мувофиқ ва оқилона тарзда 
фойдаланишни билиши керак. Техник воситалардан фойдаланаётганда юзага 
Келадиган Техник муаммоларни ҳал қила оладиган бўлиши лозим. 
Ўқитувчилар доска тасвирлари, флипчарт тасвирлари ва кодоскоп слайдлари 
каби визуал воситаларни ўзлари ишлаб чиқадилар. 
Қуйида баъиз бир воситалардан қандай фойдаланиш ҳақида кўрсатмалар 
берилади.