Ўзбекистон Республикаси Олий ва Ўрта махсус таълим вазирлиги Абу Райҳон Беруний номидаги

 
22. Денгизлардаги нефть ва газ конларини ишлаш ва 
ишлатиш 
мундарижа 
ХХ асрнинг 80 – йилларига келиб дунѐдаги денгизга чиқиш 
имконияти бор 100 дан ортиқ давлатлар континетал шелфда нефть 
ва газ конларини қидириш ишларини олиб борди. Шу жумладан, 50 
дан ортиқ давлатлар континтал шелфда нефть ва газ конларини 
ишлатмоқда. Континетал шелфдан олинаѐтган нефтьнинг миқдори 
дунѐ бўйича йиллик қазиб олинаѐтган нефтнинг 20 - 25% ни ва 
газнинг эса 15 - 18% ни ташкил этади.
Дунѐ бўйича континентал шелфдан энг кўп нефть олинадиган 
ҳудудларга Мексика кўрфази, Форс кўрфази, Каспий денгизи 
киради.
Шу кунларда денгизда бурғиланган қудуқлар сони 100 
мингдан ошиб кетди, сув сатҳининг қалинлиги 300 м дан ошиб 
кетган ҳолларда ҳам нефть қазиб чиқарилмоқда. Денгизда 
бурғиланган нефть қудуқларининг чуқурлиги 1800 м гача бориб 
етди.
Денгизларда нефть ва газ қудуқларини бурғилаш сув 
сатҳининг қалинлигига қараб сунъий оролчалар - платформаларда 
(сув сатҳи 20м гача), ўзи кўтарувчан сузувчи бурғилаш 
қурилмаларида (сув сатҳи 100м гача), ярим чўккан сузувчи 
бурғилаш қурилмаларида (сув сатҳи 300 - 600м. гача) ва сузувчи 
бурғилаш кемаларида (сув сатҳи 600 м. дан кўп бўлганда) амалга 
оширилиши мумкин.
Дунѐ бўйича йилига бурғиланаѐтган қудуқларнинг қарийб 35 
- 40% АҚШ га тегишли. Борган сари сув сатҳи баланд бўлган 
ҳудудлар ўзлаштирилмоқда. Шимолий денгизнинг тезлик билан 
ўзлаштирилиши натижасида Буюк Британия, Норвегия каби 

---

200 
давлатлар нафақат ўз эҳтиѐжини қондириш, балки четга нефть 
сотиш имкониятига ҳам эга бўлишди.
Собиқ СССР ҳудудида денгизда бурғиланган қудуқлар асосан 
Каспий денгиз шелфида бўлди. Кейинчалик Сахалин ороли 
атрофида ҳам денгиз сатҳида кўплаб қудуқлар бурғиланди.
Ҳозирги кунгача собиқ СССР ҳудудида энг чуқур 
бурғиланган қудуқ Озарбайжонда Булла денгиз конида бўлиб, 
чуқурлиги 6200м ни ташкил этади. Озарбайжон ҳудудидаги 
денгизда бурғиланган қудуқларнинг бошланғич нефть маҳсул 
миқдори 500 т/сут ва газ миқдори 700 минг м/сут га етди.