Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги а. У. Бурханов, Х. Х. Худойқулов

V	V

Бу ерда: WACC – капиталнинг ўртача тортилган қиймати, K
– қарз капитали қиймати, K_d – хусусий капитал қиймати, D – қарз^e капиталининг абсолют қиймати, E – хусусий капиталнинг абсолют қиймати, V – корхонанинг умумий активлари қиймати.

Юқорида келтирилган формула орқали солиқ ставкасини ҳи-собга олмай корхонанинг ўртача капитали қийматини баҳолаш амалга ошириб келинган. Лекин, ўтган асрнинг 70-йилларида Модильян ва Миллерлар томонидан корхонанинг ўртача тортил-ган капитали қийматини баҳолаш усули такомиллаштирилди. Корхона капитали қийматини аниқлашда солиқ ставкасини на-зарда тутиш лозимлигига алоҳида аҳамият қаратилди. Шунинг-дек, корхона капиталини баҳолашнинг иккита усулини назарий ва амалий жиҳатдан асослаб бердилар. Хусусан, биринчи усулда капитални баҳолаш даромад солиғи ставкаси эътиборга олинган ҳолда аниқлаштирилади.

Олимларнинг таъкидлашларича, корхонанинг қарз капитали қиймати фойдаланилмаётган қарз капитали қийматидан юқори бўлса, корхонанинг жами қарзи миқдори тўланадиган солиқ сум-малари миқдорига тенг бўлади ҳамда қуйидаги формула билан ифодаланади:

VL = VUL + t * D(2)

(7.21)

Бу ерда: V_L – корхонанинг қарз капитали, яъни капитал струк-турадаги корхонанинг қарзлари, V_UL – ишлатилмаган қарз капи-

0. 
   Modigliani, F. and Miller, M.H. (1958). The Cost of Capital, CorporationFinance and the Theory of Investment // American Economic Review, Vol. 48, June, pp. 261–297.
   

232

7-боб. РИСКЛАР ВА ИНВЕСТИЦИОН ПОРТФЕЛЛАРНИ БОШҚАРИШ...

тали қиймати, t – солиқ ставкаси, D – умумий қарзнинг абсолют миқдори.

Ушбу назарияга биноан, корхона капиталининг ўртача қийма-тини баҳолаш усулида даромад солиғи ставкаси қўлланаётганда солиқ имтиёзлари инобатга олиниб, мазкур ҳолат қуйидаги фор-мулада акс эттирилади:1

E	E	(7.22)
WACC = Ke * ––– + Kd (1 – t) * ––– (3)
V	V

Бу ерда, 1 – t – корхонанинг даромад солиғи ставкасининг айрим ҳолларда қарз капиталига таъсири даражаси кўрсатилади.

Фикримизча, даромад солиғи ставкасининг мавжудлиги кор-хонанинг қарз капитали қиймати тушишига олиб келади. Бу эса, корхонанинг капитали таркибини аниқлаш имконини бермайди. Чунки, корхонанинг капитал қиймати юқори бўлишига қарз капи-тали ҳажми ортиши сабаб бўлган. Шу боис, корхонанинг қарз ка-питали қийматини аниқлашда бирлик қийматдан тўланадиган даро-мад солиғини айириб, қарз капитали қийматига кўпайтириш лозим.

Хорижлик иқтисодчи олимлар Хосейн Аскари, Нахид Малеки ва Сейед Масуд ўз илмий ишларида корхона капиталининг ўртача қийматини учта кўрсаткич асосида аниқлаш усулини кўрсатиш-ган. Уларнинг таъкидлашича, капитални баҳолашнинг асосий манбалари активлар, қарзлар ва имтиёзли акциялардир. Бу кўр-саткичларни инобатга олиб, капитал қийматини баҳолаш қуйи-дагича акс эттирилган:2