Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги а. У. Бурханов, Х. Х. Худойқулов

14.2. Хорижий инвестицияларнинг


шакл ва турлари

Мамлакатда инвестиция муҳитини янада яхшилаш, хусусий-лаштириш, ишлаб чиқаришни модернирзация қилиш, техник жиҳатдан қайта жиҳозлаш ва реконструкция қилиш, республика-нинг ортиқча ишчи кучи мавжуд бўлган минтақаларида янги иш жойларини яратиш дастурларини амалга оширишга тўғридан-тўғри хусусий хорижий инвестицияларни кенг жалб этиш, шунингдек, хорижий инвесторлар учун ишончли ҳуқуқий ҳимоя ва кафолат-лар билан таъминланди.

482

14-боб. ХОРИЖИЙ ИНВЕСТИЦИЯЛАРНИ ЖАЛБ ҚИЛИШ...

Иқтисодий адабиётда инвестицияларни қабул қилувчи мам-лакат иқтисодиётига кўрсатиладиган самарани аниқлашда икки хил ёндашув мавжуд.

Биринчи ёндашув ташқи савдога оид анъанавий назариялар-га хос бўлиб, улар хорижий инвестицияларнинг моддий буюм омилига бевосита таъсирини белгилайди. Бундай моделнинг асосий шарти шундан иборатки, хорижий инвестициялар меҳнат-нинг чегараланган маҳсулини кўпайтиради ҳамда капиталнинг чегараланган маҳсулини камайтиради.

Саноатни ташкил этиш билан боғлиқ, иккинчи ёндашув инвес-тициялар киритишнинг билвосита ва ташқи самарасига жиддий эътибор беради. Мазкур назария тарафдорлари нима учун фир-малар ўз мамлакатида худди шундай товарлар ёки хизматларни ишлаб чиқармасдан хорижга инвестиция қилишлари сабабини тушунишга уринадилар. Уларнинг фикрича, хорижий инвестиция-лар меҳнат унумдорлигини ошириш ва экспортни кенгайтириш асосида қабул қилувчи мамлакатнинг иқтисодий тараққиётини таъминлайди. Хорижий инвестициялар ҳисобига олинадиган, таъ-минланадиган афзалликларнинг энг муҳим мезони қабул қилувчи мамлакат ва ундаги инвестиция муҳити тўғрисидаги тавсифдир.

Аксарият назариялар хорижий ишлаб чиқариш ва халқаро

савдонинг ўзаро ўрнини босувчи бўлиб, тўғридан-тўғри хори-жий инвестициялар (ТТХИ) оқими юқори технологияларнинг кириб келишига олиб келади, шунингдек, уларни маҳаллий фирмаларга жорий этиш самарасини оширади, бу эса мавжуд ре-сурслардан янада самарали фойдаланилишга олиб келади, деган фикрга асосланади.

Хорижий инвестицияларнинг шакллари мавжуд бўлиб, ама-лиётда улар қатор мезонлар бўйича таснифланади (14.3-жадвал).