Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги а. А. Омонов, Т. М.ҚОралиев

Инкасса топшириқномалари билан ҳисоб – китобларда
ҳужжатларнинг айланиш тартиби

Туман Давлат солиқ инспекцияси белгиланган солиқларни ўз вақтида тўламаган хўжалик субъектларига нисбатан инкассо топшириқномаларини банкларга тақдим этади (1), тижорат банклари хўжалик юритувчи субъектнинг ҳисобварағида маблағлар мавжуд бўлса, инкассо топшириқномасида кўрсатилган суммани сўзсиз равишда республика ёки маҳаллий давлат бюджетига ўтказади (2), ва тўловчига бу ҳақда хабар беради (3). Агар маблағ етарли бўлмаса ёки умуман мавжуд бўлмаса тўлов ҳужжатлари иккинчи картотекага кирим қилинади, ушбу ҳужжатлар тўловчининг ҳисобварағида маблағлар пайдо бўлиб, тўловлар амалга оширилгунга қадар ҳисобга олиб борилади.
Инкассо топшириқномалари билан ҳисоб – китобларни амалга оширилмаганлиги иқтисодий жараёнларнинг ижобий ташкил этилганлиги ва хўжалик субъектларининг солиқлар бўйича тўловларни ўз вақтида амалга ошираётганлигидан далолат беради.
3.4.5. Чеклар билан ҳисоб – китоблар

Ҳисоб – китоб чеклари асосан аҳоли ўртасида бўладиган савдо муносабатларида кенг қўлланилиб, Давлат тижорат Халқ банки бўлимлари амалиётида учрайди. Шуни таъкидлаш лозимки, ҳисоб – китоб чеклари билан тўловлар нақд пулсиз шаклда амалга оширилиб, уларни нақд пулга айлантириш таъқиқланади.

Тижорат банклари ўртасида чеклар билан ҳисоб – китобларнинг асосан қўлда амалга оширилиши, мижознинг ҳисобварағини дебетлаш орқали маблағни ўтказиб бериш лозимлиги, банк бўлимида вакиллик ҳисобварағида маблағлар тақчиллиги пайтида қабул қилинган чеклар бўйича тўловларни ўз вақтида амалга оширилмаслиги, чекларнинг йўлда йўқолиши ва айрим ҳолларда реквизитларининг аниқ билинмаслиги ва тўғри расмийлаштирил – маганлиги каби муаммолар мавжуд.
Ҳисоб – китоб чеки бу мижознинг хизмат кўрсатувчи банкка чек берувчининг ҳисобварағидан чек қабул қилувчининг ҳисобварағига маълум миқдордаги маблағларни ўтказиб бериш учун банкнинг махсус бланкасида – банкка берган топшириғидир.
Чек бланкалари тижорат банклари буюртмасига кўра тайёрланади. Бунда чек рақами ва серияси, банк – эмитентнинг номи ва фирма белгиси типография усулида ёзилади.
Ҳисоб – китоб чеклари фақат товар ва хизматлар учун хўжалик субъектлари ва жисмоний шахслар орасидаги нақд пулсиз ҳисоб – китоблар қилишда қўлланилади.
Ҳисоб – китоб чекининг максимал суммаси Ўзбекистон Республикаси Марказий банки ўрнатади, минимал суммаси эса тижорат банклари томонидан мустақил равишда белгиланади.