Ўзбекистон Республикаси Олий ва Ўрта Махсус Таълим Вазириги

Тадбиркор
- бу таваккалчиликни бўйнига олиб, ғояни, ишлаб чиқаришни ва 
хизмат кўрсатиш турларини амалга оширадиган хамда халқга, жамиятга наф, яъни 

---

12 
фойда келтириш шу билан бирга ўзига даромад келтирувчи шахсдир. 
Бизнес
- бу бойлик ортириш максадида бирор иш билан шугулланиш 
демакдир.
Тадбиркор юқоридагидан ташқари ўзига хос бўлган хусусиятлар - 
харакатчанлик ва жўшқинлиликни ўзида мужассамлаштиради. Тадбиркор ўзининг 
фикри бўйича муваффақиятга олиб келувчи янги харакат усулларини, маҳсулот 
турини ва технологияни, истеьмолчилар доирасини, маҳсулоти ва кўрсатадиган 
хизматининг сифатини яхшилаш йўлларини тинимсиз ахтаради. У шундай инсонки, 
тадбиркор пул маблағлари, материаллар ва ишчи кучини жамлаштириб, янги 
маҳсулот, янги бизнес, янги ишлаб чиқариш жараѐнини ташқил этади ѐки ишни 
ташқил этишнинг такомиллашганроқ усулини яратади. Тадбиркорлар йирик 
бюрократик ташқилотларнинг замон билан хамнафас қадам қўйишга 
қобилиятсизлигини бошқаларга нисбатан аниқрок кўра олади. 
1-жадвал 
Тадбиркорлик ва бизнес тушунчалари маъноларини тахлили 
№ Адабиѐт номи ва 
муаллифлари 
Тадбиркорлик 
Бизнес 
1. 
А. Ўлмасов, Н. 
Тўхлиев. «Бозор 
иқтисодиѐти» 
1991 й 13 б
Сохибкорлик, тижорат 
ишлари билан шуғулланиш 
пул топиш мақсадида бирор 
иш билан банд бўлиш 
2. 
Г. Гперман 
«Бозор 
иқтисодиѐти»
- бу фуқароларни шахсий 
даромад ѐки фойда олиш учун 
ташаббускорлиги мустақил 
фаолиятларидир
3 
С. Жизнин, В 
Крупнов. «Как 
стать 
бизнесменом» 
1991 г 5 ст
- бу дадил ва мухим ва оғир 
лойиҳаларни руѐбга чиқариш, бу 
янги ғояларни амалга ошириш 
билан боғлик бўлган 
масъулиятни ихтиѐрий равишда 
ўзига олиб таваккал иш тутиш. 
Бу доимо янги нарсани ўйлаб 
топиш ва бунѐд қилиш, борини 
янада яхшилашга ўриниш.
- тижорат, савдо, тармоқ, 
фирма фаолиятларидаги иш 
билармонликдир
4. М. Ортиқов,
Э. Кўлдашев, 
«ДСМД бозор 
муносабатлари» 
1993 й 33 б
- бу ўзига таваккалчиликни олиб 
бирор янги ишни (ғояни, 
маҳсулотни, хизмат тўрини) 
амалга ошириш демакдир
- бу бойлик ортириш 
мақсадида бирор иш билан 
шуғулланиш демакдир
5. 
К.Муфтайдинов, 
Х. Айбешов
«Кичик бизнесни 
бошқариш» 2003 
й 6-7 б
- ўзида маълум бир миқдорда 
молиявий маблағни таваккал 
қилган холда бирор янги ғоя, 
маҳсулот, хизмат ѐки ишни 
амалга ошириш жараѐнидир
- бу даромад олиш билан 
боғлик бўлган унумлий 
фаолиятдир 
6. 
В. Кушлин 
«Эканомика 
произвотства» 
1997 г 45 ст
- бу таваккалчилик, яратувчан-
лик фаолиятларига асосланган 
хўжалик юритиш тизими бўлиб 
тадбиркорлик даромадини олиш 
- бу даромад келтурувчи хар 
қандай фаолият соҳасидир

---

13 
мақсадида ўзида ишлаб чиқариш 
жараѐнларини тўлиқ ѐки қисман 
қамраб олади 
Шахсий жавобгарлик, ихтирочилик ва муомила санъати нсгизида ташқил 
зтилган ташқилотлар, корхоналар бугунги, тинимсиз ўзгариб турувчи 
имкониятлардан самарали фойдаланишга кўпроқ қобилятлидирлар. Тадбиркор 
харакатчанлик, жўшқинлик, мослашувчанлик ва янгиликка интилучанликка 
асосланган замонавий хўжалик юритиш усулини амалга ошириб, ўзининг 
мавжудлигини эслатиб туради. Тадбиркор хар доим кечаю кундуз ахборот 
тўплайди, одамларга рахбарлик қилади, қарорлар қабул қилади, ишни ташқил 
қилади ва янги турдаги маҳсулот хамда хизмат турларини ишлаб чиқаради, 
эскисини такомиллаштириш йўлларини излайди.
У иқтисодиѐт, сиѐсат, техника ва технология, хуқуқ, психология ва ахлоқ 
қоидалари кесишган жойда харакат қилади, шунинг учун у барчаси тўғрисидаги 
билимларга эга бўлиши керак. Бундан ташқари ишбилармон муваффақиятга 
эришиши учун ўтиш тажрибасига танқид кўзи билан қараши керак. У етарли 
даражада ресурсларга эгаман деб жуда кам гапиради. Улар йўқ нарсани яратишга, 
иқтисод қилиш ва бор қилишни урганадилар. 
Тадбиркор ўзи учун иқтисодий харакатлар усулини излайли ва танлайди. 
Муаммони ечишнинг хар хил йўлларини излаш, уларни танлаш ва ўзгартириш фақат 
улар бўйича муқобил спекторнинг мавжудлигига боғлиқ. Бу эса тадбиркорлик ва 
бозор ўртасидаги узвий боғлиқликни белгилаб беради. 
Фақат бозор муносабатлари шароитидагина иқтисодий кенгликда мақсадга 
мувофик харакат усулини танлаш эркинлиги пайдо бўлади. Иқтисодиѐтнинг 
маъмурий-буйрукбозликка асосланган корхоналарни узок ва номаълум даврга 
мулжалланган режа ва топширикларни бажариш учун ташқи муҳитга мослашишга 
мажбур килар эди. Бозор шароити эса корхоналарни-нг биринчи даражадаги диккат- 
эътиборини тсзлик билан тадбиркорлик муҳитига мослашувига каратишни талаб 
этади. 
Тадбиркор фақат бозорда қандайдир маҳсулот ѐки иш кучининг егмаслигига 
эмас, балки уларни хаддан ташкари кўплигига хам тезлик билан диккат эътиборини 
каратади. 
Тадбиркорлик 
узипинг 
барқарор 
харакатчанлиги. 
эркинлиги, 
ташаббускорлиги билан кўпрок, доимий техника ва технологии ўзгаришлар билан 
тавсифланувчи инноваиион фаолиятга ухшайди. 
Тадбиркор - бу ташаббускор киши бўлиб, ишлаб чиқаришга кенг куламдаги 
йўналишлар бўйича янгиликлар киритали, яъпи новаторлик г.ояларини 
узлаштириш, хозирги кунгача маълум булмаган маҳсулотларни яратиш. янги, 
истиқболли ресурсларга эгалик қилиш. капитални куйиш учун янги соҳаларни 
танлаш, илғор тармоқларни ривожлантириш каби-ларни амалга оширади. Тадбиркор 
учун ижолий фаолият хаелнинг чсксиз парвози эмас. балки у хар доим аниқ 
муҳитда килипадиган қарорлар билан боглик бўлади. сарф харажатларни натижа 
билан таккослаш ва хўжалик юритишнинг энг кам харажат йўлларини топйш 
тадбиркорга хос бўлган хусусиятдир.