Ўзбекистон Республикаси Олий ва Ўрта Махсус Таълим Вазириги

3. Тадбиркорларнинг хуқуқ ва мажбуриятлари. 
Ўзбекистонда хусусий тадбиркорлик кенг қулоч ѐймоқда. Энг мухими 
ишбилармонлар учун жуда катта қулайликлар ва имкониятлар яратилди. 
Мамлакатимиз Прсзидентининг 1991 йил 21 июль кунги Фармони хамда 
республика Вазирлар Махкамасининг 1995 йил 25 июлда қабул килинган 
қарори ватанимизда хусусий тадбиркорлик ва кичик бизнесни қўллаб- 
қувватлаш, уларни химоя қилиш мақсадида ташланган жадал қадам бўлди. 
Юқорида кўрсатилган хуқуқий меъѐрлар билан бирга 2003 йил 30 август куни 
қабул қилиншан «Тадбиркорлик фаолиятини ташқил этиш учун рўйхатдан ўтказиш 
тартиботлари тизимини тубдан такомиллаштириш тўғрисида»ги Вазирлар 
Махкамасининг қарорига мувофик шахар ва туман хокимиятлари қошидаги 
тадбиркорлик субъектларини рўйхатга олиш инспекциялари ташқил этилиб, улар 
томонидан тадбиркорлик субъектлари қисқа муддатларда давлат рўйхатидан 
ўтказилиши 
таъминланди. 
Маълумки, 
Ўзбекистон 
Республикасининг 
«Тадбиркорлик тўғрисида»ги қонунининг 3-моддасида «Тадбиркорликнинг умумий 
қоидалари» баѐн этилган.
Бу асосий қоидалар қуйидагилардан иборат 
-
Қонун билан таъқиқланмаган хар қандай тадбиркорлик фаолиятини амалга 
оширишда тадбиркорнинг ўзига тегишли бўлган мол-мулкидан фойдаланиш 
эркинлиги; 
-
тадбиркорларнинг барча турдаги ишлаб чиқариш, хўжалик фаолиятини юритишга 
мулк шаклларидан катъий назар Қонун олдида тенг хуқуқлилиги; 
-
даромад олишнинг манбалари ва усуллари қандай булишидан катъий назар солиқ 
идоралари хузурида хисоб беришнинг асослов (декларатив) шакли тадбиркорларнинг 

---

32 
даромадларини яшириб қолганликлари (пасайтириб кўрсаттанлик) учун Ўзбекистон 
Республикаси қонунларига асосан моддий жавобгарлик ва бошқалар. 
«Тадбиркорлик тўғрисида»ги қонуннинг 7 - моддасига биноан тадбиркорлик 
субъектлари қуйидаги хуқуқларга эга: 
-
қонунларда белгиланган шартларга риоя қилган холда корхоналар ва 
ташқилотларни вужудга келтириш, таъсис этиш, сотиб олиш ва қайта тузиш; 
-
тадбиркорлар турли даражада мулкий жавобгар бўладиган ўз тадбиркорлик 
ташқилотини таъсис этиш; 
-
бу фаолиятни бажариш учун бошқа юридик шахслар ва фуқароларнинг мол-
мулклари ва пул маблағларини ихтиѐрий асосларда жалб этиш; 
-
қонунларга мувофиқ ходимларни мустақил ѐллаш ва ишдан бўшатиш; 
- тадбиркорликдан қонунларда белгиланган тартибда солиқ солинадиган 
чексиз миқдорда шахсий даромад олиш; 
- қонунларга мувофиқ ижтимоий таъминлаш ва ижтимоий суғурта; ва бошқалар. 
«Тадбиркорлик тўғрисида»ги қонунининг 8 - моддасига биноан тадбиркорлик 
субъектларига қуйидаги мажбуриятлар юклатилган: 
- амалдаги қонунлардан хамда тузилган шарт-шароитлардан келиб чиқадиган 
барча мажбуриятларни бажариш;
- 
ѐлланиб ишлаѐтган ходимлар билан қонунларга мувофиқ меҳнат 
шартномаларини тузиш; 
- ишга жалб этилган барча ходимлар билан тузилган битимларга мувофиқ 
корхонанинг молиявий ахволидан қатъий назар улар билан тўла хисоб китоб 
қилиш; 
- ѐлланиб ишлаѐтган ходимларни ижтимоий ва тиббий суғурта қилиш; 
- махсус билим ва кўникма талаб қилинадиган ишларга фақатгина зарур 
тайѐргарликка эга, касб-кори жихатидан яроқли ва тегишли маълумотга эга 
бўлган шахсларнигина жалб қилиш; 
Булардан 
ташқари 
тадбиркорлар 
зиммасига 
юкланадиган 
махсус 
мажбуриятлар хам мавжуд. Улар қуйидагилардан иборат: 
- амалдаги йўриқномаларга биноан корхона фойдаси эвазига атроф - муҳит 
(экология) хавфсизлигини, ишлаб чиқариш санитария гигиенаси ва маданиятини 
юксалтириш бўйича чора тадбирларни амалга ошириш; 
- исътемолчиларни хуқуқлари ва қонуний манфаатларига амал қилиш; 
- қонунларга биноан лицензияланиши кўрсатилган фаолият турларига 
белгиланган тартибда махсус рухсатнома (лицензия) олиш; 
- ўзининг банк хисоб варағини очиш. 
Тадбиркор, юқорида баѐн қилингандек, ўз фаолиятини таваккалчилик 
принципига асосан ўзи танлайди ва мустақил амалга оширади. Олинган даромад 
тадбиркор учун фойда, олинмаган даромад эса зарар. Тадбиркор зарар учун 
одатда фақат ўзи жавобгар. Унинг фаолияти ва ушбу фаолиятнинг натижалари 
учун тадбиркорнинг ўзи жавобгар. Агар табиркор хўжалик фаолиятини унумли 
олиб бора олмаса, яъни синса, инқирозга учраса, хўжалик судининг қарори билан 
тугатилади. 
Тадбиркорлик натижасида олинган даромаддан қоладиган соф фойда 
корхонанинг тўла тасарруфига тушади. Бу ўринда 1997 йил 7 февралда «Кичик ва
ўрта тадбиркорликни ривожлантириш учун хорижий кредитлар бсришни 

---

33 
ташқил этиш масалалари тўғрисида»ги Республика Президентининг Фармони 
тадбиркорликни ривожланишида ўзига хос ахамиятга эга бўлиб, тадбиркор 
фойдадан ўз манфаатлари йўлида мустақил белгилашда, хамда чет эл 
ннвестицияларини киритишда катта ахамиятга эга. 
Юқоридагилар билан бир қаторда мамлакатимизда кичик бизнес ва хусусий 
тадбиркорликни ривожлантириш мақсадида жуда кўплаб хуқуқий меъѐрлар қабул 
қилинди ва у аста секин ўзининг ижобий натижаларини бермоқда.