Ўзбекистон Республикаси Олий ва Ўрта Махсус Таълим Вазириги

МАВЗУ №3: ТАДБИРКОРЛИКНИНГ ТАШКИЛИЙ ШАКЛЛАРИ 
Р Е Ж А
: 
1. Хусусий тадбиркорлик. 
2.
Ўртокликлар коммандит, тўла ва чала ширкатлар. 
3.
Кичик ва қўшма корхоналар. Очиқ ва ѐпиқ турдаги хиссадорлик жамиятлари. 

---

19 
1. Хусусий тадбиркорлик. 
Ўзбекистан Рсспубликасининг «Тадбиркорлик тўғисида»ги Қонунининг 3 - 
моддасига биноан тадбиркорликнинг қуйидаги шакллари мавжуд: 
1.
якка тартибдаги тадбиркорлик; 
2.
хусусий тадбиркорлик; 
3.
жамоа тадбиркорлиги; 
4.
аралаш тадбиркорлик. 
Тадбиркорлик шакллари 
Якка тартибдаги
мехнат фаолияти 
Хусусий тадбиркорлик 
фаолияти 
Жамоа тартибидаги 
меҳнат фаолияти 
Аралаш 
тадбиркорлик 
1-чизма: Тадбиркорлик шакллари. 
Кичик бизнесда тадбиркорликни ташқил қилишнинг энг оддий шакли - бу якка 
хусусий тадбиркорликлир. У хўжалик юричишнинг шундай ташқилий-хуқуқий 
шаклики, унда мулк эгаси шахс ѐки оила бўлади ва фаолиятдан келган даромаднинг 
хаммасига эгалик килади, ва бизнесдаги хавф-хатар хамда таваккалчилик учун 
Фақат узи жавоб беради. 
Хусусий тадбиркорлик 
- бу фукаролар (алоҳида фукаро) томонидан 
узларининг таваккалчиликлари ва мулкий жавобгарликлари остида, шахсий даромад 
(фойда) олиш мақсадида амалдаги қонунчилик доирасида амалга ошириладиган 
ташаббускор хўжалик фаолиятидир. 
Тадбиркорликнинг ушбу шакли чакана савдода, умумий овқатланиш соҳасида, 
маслаҳат соҳасидаги бизнесда, маиший хизматда, фермерчиликда, тиббиѐтда ва 
хунармандчиликда кўпрок учрайди. У икки хил кўринишда ташқил қилиниши 
мумкин: 
а) индивидуал - яъни корхона ташқил қилмасдан; 
б) хусусий корхона - яъни юридик шахсни ташқил қилган холда; 
Хусусий тадбиркорликда куйидати афзалликлар мавжуд: 

Ишни ташқил қилишдаги оддийлик, тўла мустақиллик, эркин харакат ва 
тезкорлик. Тадбиркор бирор қарор қабул қилиш учун юқори ташқилотларга ва 
шерикларга мурожат қилмайди. 
' 

Ишга қизиқтирувчи сабабларнинг кўплиги. Сабаб барча фойда фақат мулкнинг 
ѐлгиз эгасига келиб тушади ва у кўпрок ишлашга рағбатланади, иш устидан 
керакли назорат ўрнатиш, эхтиѐтлик билан қарор қабул қилиш хамда иш 
кўламини кенгайтиришга интилади. 

Ишдаги махфийлик сақланади. 

Хусусий тадбиркорликда унинг ташқилий-хуқуқий шаклини ўзгартириш 
енгил кўчади. 

Хусусий тадбиркорлик афзалликлари билан бир қаторда узининг 
камчиликларига хам зга ва улар қуйидагилар: 

---

20 

Заиф молиявий пойдеворга эгалиги. Бу катта миқдордаги капиталларни жалб 
қилишдаги қийинчиликларга сабаб бўлади. 

Хўжалик фаолиятида хавф-хатар ва таваккалчилик юқори даражади 
бўлганлиги сабабли фаолият давомийлиги ноаниқлиги. 

Барча хўжалик фаолияти учун чекланманган жавобгарликни хукм суриши. 

Якка хўжалик мулккининг мулкни бошқа шахсга беришда ноқулайлиги ва 
ишчан эмаслиги. 

Мулк эгасини ўлими, меҳнатга нолойиқ бўлиб қолиши ѐки ишдан чекланиш 
холлари юз берганда якка хўжалик мулки таркибини сақлаб қолиш
мушкуллиги. 
Юқорида 
келтирилган 
камчиликларни 
бартараф 
этиш 
мақсадида 
тадбиркорлар молк-мулки, касб ѐки кипиталларни қўшиб бирлаштирадилар.