Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазилиги

Компаниялар даромадининг чорак қисми мукофот фондига кетади. Фақат биргина маош олишда ходимлар хоҳламасдан меҳнат қилдилар. Шу сабабли ҳар бир бўлимга смена давомида ишланган пулларнинг чораги миқдорида мукофот бериш таклиф этилди.
Мазкур сумма маълум пайтда шунчалик катта бўлдики, бу тескари самара берди, ишлаш суръати секинлашди. Шу сабабли фоизни осонлик билан кесиб олишга қарор қилинди, бу янгидан жамоани фаолроқ ишлашга ундади. Ўз-ўзи билан мусобақа. Ўз амалиётимизда фақат эришилган мақсадларни ўрнатиб қўямиз. Аммо бошқарувчилар режаларнинг бажарилмаслиги тўғрисида баён қиладилар.
Бундай вазиятда ушбу ходим ўрнига бир неча кун ўзимиз ишлашимиз кераклигини таклиф қиламиз.
Бироқ агар «бажарилмайдиган» режаларга эришар эканмиз, у иш ҳақидан маҳрум бўлади ёки ишдан бўшатилади.
Бошқарувчилик лавозимида бир неча кун ишлаш давомида ўз хатосини тушуниш уддасидан чиқилади ва синов ўтказишни тўхтатиш сўралади. Баъзида рокировкалаш тўғрисидаги шундай таклифда ходимнинг ўзи имконият беришни сўрайди ва фаолроқ ишлай бошлайди.
ХУЛОСА ВА ТАКЛИФЛАР

Меҳнат муносабатларини йўлга қўйиш шароитида меҳнатга ҳақ тўлашнинг ташкилий тизими юзага келади. Меҳнатга ҳақ тўлашни ташкил этишда иш берувчилар билан уни амалга оширувчилар, яъни ходимлар манфаатлари эътиборга олинади. Бу ерда шуни таъкидлаш зарурки, бозор муносабатларига ўтишда томонлар меҳнатга ҳақ тўлаш масалаларини ҳал этишда тенг ҳуқуқларига эга бўлишлари лозимлиги шак-шубҳасиздир.

Корхона маъмурияти (ёки мулкдорнинг вакили) билан ходимлар манфаатларини ҳимоя қилувчи касаба уюшмалари ўртасида тузилган жамоа шартномалари меҳнат муносабатларини тартибга солишнинг, шу жумладан, меҳнатга ҳақ тўлаш масалаларини тартибга солишнинг ҳуқуқий амалий ва бирдан-бир таъсирчан шаклига айланади. Корхоналарда иш ҳақи соҳасидаги сиёсатни ишлаб чиқишда ва амалга оширишда қуйидаги тамойилларни инобатга олиш зарур:

• 
  Адолатлилик, яъни бир хил меҳнат учун бир хил ҳақ тўлаш;
  
• 
  Бажарилаётган ишларнинг мураккаблиги ва уларни бажариш учун талаб қилинадиган меҳнат малакаси даражасини ҳисобга олиш;
  
• 
  Меҳнатнинг зарарли шароитлари ва оғир жисмоний меҳнатни ҳисобга олиш;
  
• 
  Сифатли, астойдил меҳнат қилишни рағбатлантириш, йўл қўйилган ножоиз йўқотишлар ёки ўз мажбуриятларига масъулиятсиз ёндашишни моддий жазолаш;
  
• 
  Меҳнат унумдорлигини иш ҳақининг ўсиш суръатларига нисбатан тезроқ ўстириш;
  
• 
  Иш ҳақи миқдорини инфляция суръатларига мос равишда мувофиқлаштириш;
  
• 
  Меҳнатга ҳақ тўлашнинг корхона шароитлари ва эҳтиёжларига тўлиқ жавоб берувчи шакллари ва тизимларини қўллаш.