Ўзбекистон республикаси Олий ва ўрта махсус таълим

Уқувчилар иншосини таҳлил қилиш. Нутқ ўстириш методикасида ўқувчилар иншоси учун баҳо меъёри
муҳим масала ҳисобланади. Табиийки, бунда юқорида баён этилган асосий талабларга риоя қилинади. 
Уқувчилар иншосини баҳолашда қуйидагилар ҳисобга олинади: 
1. Иншо мавзусининг ёритилиши (мазмун мавзуга мосми, етарли ёритилганми?). Мазмун ҳақиқатга 
мос келадими? 

---

2. Режа, композистия, изчиллик (режа тўғри тузилганми, материални баён қилиш тартиби режага мос 
келадими, мазмунда такрор йўқми, зарур ўринлар тушиб қолмаганми, изчиллик бузилмаганми?). Асосий 
фикр аниқми, хулоса чиқарилганми? 
3. Жанри, услуби (ҳикоя тарзидаги матнда тасвирий ва муҳокама элементлари борми; услубда хатога 
йўл қўйилмаганми; иншо мавзуси ва вазиятни ёритиш вазифасини жанр ва услуб оқлай оладими? Бадиийлик 
элементлари борми?) 
4. Иншо ҳажми (сўз, гап сони; лаконизм ёки кўп сўзлилик). 
5. 
Лексика 
(сўзлардан 
тўғри 
фойдаланиш, 
синоним, 
антоним, 
фразеологизмлардан фойдаланиш). 
6. Синтаксис (гапнинг ҳажми, синтактик конструкстияларнинг бир хил ёки ҳар хиллиги, мураккаб 
конструкстиялар борми?). 
7. Имловий ва пунктуастион саводхонлик, хатолар характери (қўпол ва жузъий хатолар). 
8. Ҳуснихат, ташқи томондан шакллантириш (ҳошияга, хат бошидан ёзишга, сарлавҳани тўғри 
жойлаштиришга риоя қилиш). 
Уқувчилар иншосига қўйилган бундай талаблар уни баҳолашга бир хилда ёндашишга имкон беради. 
Савол ва топшириқлар 
1. Ҳикоя ва тасвир жанрида бадиий услубда иншо ёзинг. 
2. Табиатни кузатиш асосида ёзиладиган иншога тайёрланиш ва уни ўтказиш босқичларини 
тушунтиринг. 
3. Уқув йилининг ярми учун иншо ва баён ўтказиш режасини тузинг. 
НУТҚИЙ ХАТОЛАР ВА УЛАРНИ БАРТАРАФ ҚИЛИШ
ЙУЛЛАРИ 
 
Хато турлари.Нутқий хатоларга нотўғри (ноўрин) танланган сўзлар, нотўғри тузилган гаплар, 
морфологик формаларни нотўғри ишлатиш киради.
Бошланғич синфларда бундай хатолар устида ишлаш анча қийин, чунки уларни тўғрилаш ва олдини 
олиш учун она тили дастурида берилган қисқа назарий маълумот етарли эмас. Болалар нутқини 
такомиллаштириш устида режали, мунтазам иш олиб бориш учун асосий нутқий хатолар турини билиш 
зарур. Бундай нутқий хатоларни ўрганиш, шунингдек, уларнинг келиб чиқиш сабабларини текшириш 
хатоларни тўғрилаш ва олдини олиш учун замин бўлиб хизмат қилади.