Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таьлим вазирлиги фарғона давлат университети

3.2. Француз ва ўзбек тилларидаги ёш даврларини ифодаловчи 
фразеологик бирликларининг семантик таҳлили 
Фактик материални таҳлил қилишга киришишдан олдин “ёш” атамаси 
остида нима тушунилишини ва олимлар қандай ёш даврларини ажратиб 
кўрсатишларини аниқ белгилаб олиш зарур. С. И. Ожеговнинг луғатида ёш 
“давр, инсоннинг, ҳайвоннинг, ўсимликнинг ривожланишидаги, ўсишидаги 
поғона” деб таърифланади.
124
Википедияда кўрсатилишича, “Одатда 
“ёш”деганда календарь ёши (паспорт ёши, хронологик ёш) тушунилиб, унда 
организм ривожланишининг омиллари ҳисобга олинмайди. Организм 
ривожланишининг кузатилаёган индивидуал ўзига ҳос хусусиятларининг 
ўртача кўрсаткичларидан фарқи “биологик ёш” ёки “ривожланиш ёши” деган 
тушунча киритилишига асос бўлиб хизмат қилди.”
125
Ўз навбатида, биологик ёш ёшга оид даврларга эга бўлиб, у “инсон 
ривожини ҳомиладор бўлишдан (ёки туғилганлик пайтидан) тортиб то ўлим 
пайтигача даврийликни ифодалайди ва бу таърифга мос келувчи инсон умри 
босқичлари 
ёш 
чегараларининг 
жамиятда 
қабул 
қилинган 
ёш 
стратификацияси тизимидир.”
126
Шунингдек, ҳисобга олиш зарурки, ёш 
даврлари у ёки бу муддатлардан, муваққат оралиқлардан иборат бўлиб, улар 
“айрим тўқималарнинг, органларнинг, организм тизимларининг ва умуман 
124
Ожегов С.И., Шведова Н.Ю. Толковый словарь русского языка – М.: Азъ, 1996. 
125
Википедия. Возраст. [Электронный ресурс]. Режим доступа: https://ru.wikipedia.org/wiki/ Возраст. (мурожаат қилган 
сана: 23.03.2020). 
126
Википедия. Возрастная периодизация [Электронный ресурс]. Режим доступа: [https://ru.wikipedia.org/wiki/Возрастная 
периодизация]. (мурожаат қилган сана: 14.02.2020).

---

105 
олганда, бутун организмнинг “морфологик ва функционал ривожининг”
127
маълум босқичини поёнига етказиш учун зарурдир. 
Маълумки, фразеологизмлар тил эгаси бўлган халқнинг маънавий 
маданияти, урф-одати, касби, яшаш тарзи, ўтмиши, интилиши ва воқеликка 
муносабати билан узвий боғлиқдир. “Ёш давр”ларининг номланиши тилда 
мавжуд турғун сўз бирикмалари, фразеологизмлар ва паремиологик 
бирликлар орқали амалга оширилади. Шуни алоҳида таъкидлаш лозимки, 
ҳанузгача тилшуносликда на француз тили мисолида ва на ўзбек тили 
мисолида “ёш давр”ларининг номланишлари фразеологик материал асосида 
тадқиқ қилинмаган. Фразеологизмлар одатда ижтимоий ва функционал 
жиҳатдан жуда ранг-баранг бўлганлиги сабабли уларни тадқиқ қилишда жуда 
эҳтиёткорлик билан ёндашув лозим. 
Француз ва ўзбек тилларида ёш даврларини ифодаловчи фразеологик 
бирликларни семантик жиҳатдан таҳлил қилиш жараёнида уларнинг миллий-
маданий хусусиятлари аниқланди ҳамда уларнинг ўхшаш ва фарқли 
томонларига ҳам эътибор берилди. Француз ва ўзбек тилларида ёшлик, 
жумладан болалик даври, ўрта ёш, етуклик ва кексалик даврларини 
ифодаловчи фразеологик ибораларнинг лексикографик манбаларда берилиши 
ва матнда қўлланилиши семантик нуқтаи назардан таҳлил қилинди. 
Француз тилида фаол қўлланиладиган фразеологик бирликлар