Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таьлим вазирлиги бухоро мухандисликтехнология институти

 
 
 
 

---

7.2. Корхонанинг меҳнат ресурслари билан таьминланиши таҳлили 
Бугунги эркин иқтисодиёт шароитида республикамизда меҳнат ресурсларига катта 
эьтибор бериб келинмоқда. Чунки, маҳсулот ишлаб чиқариш режасининг бажарилиши 
корхонани иш кучи билан таьминланиши ва улардан фойдаланиш кўрсаткичларига кўп 
жиҳатдан боғлиқ. Меҳнат ресурслари ишлаб чиқаришга уч ёқлама таьсир этади. 
1. Корхонани меҳнат ресурслари билан таьминланиш даражаси. 
2. Иш вақтидан фойдаланиш. 
3. Меҳнат унумдорлик даражаси. 
Корхонанинг барча бўғинларида хизмат қиладиган ходимлар икки гуруҳга бўлинади: 
1. Саноат ишлаб чиқариш ходимлари 
2.Ноишлаб чиқариш соҳасидаги ходимлар.
Ишлаб чиқариш жараёнида меҳнат қиладиган категориядаги, сех ускуналарини 
капитал таьмирлаш, корхона бошқарув бўлими, конструктор бюроси, ёнғиндан муҳофаза 
қилиш соҳасидаги ходимлар саноат ишлаб чиқариш ходимлари деб аталади. 
Транспорт, уй-жой хўжалиги, болалар боғчаси ва яслиси, маданий-маьрифий 
соҳалардаги ходимлар ноишлаб чиқариш ходимлари таркибига киради. Саноат ишлаб 
чиқариш ходимлари ишлаб чиқаришдаги ролига қараб қуйидаги категориядаги ходимларга 
бўлинади: 
ишчилар; хизматчилар; раҳбар ходимлар; мутахассислар;қоровуллик хизмати 
ходимлари. 
Иш кучининг таҳлили корхонани меҳнат ресурслари билан таьминланишини 
аниқлашдан бошланади. Бунинг учун жами саноат ишлаб чиқариш ходимларининг сони 
шу жумладан, айрим категориядаги ходимлар режаси билан таққосланиб, аниқланади. 
Маҳсулот ишлаб чиқариш ҳажми нафақат корхонанинг умумий миқдорда меҳнат 
ресурслари билан таьминланишига боғлиқ бўлмай, балки ходимларнинг тузилишига 
боғлиқ. Шу боис ходимларнинг структураси, уларнинг ўзгариши, ўзгариш сабаблари ва 
динамикаси таҳлил этилиши лозим. 
Хўжалик юритувчи субьйектларнинг меҳнат ресурслари билан таьминланганлигига 
баҳо беришда асосий эьтибор меҳнат ресурсларидан фойдаланишга қаратилиши лозим.
Таҳлил этишда саноат ишлаб чиқариш ходимларининг сони режа ва ўтган йилдагиси 
билан солиштирилиб, корхонанинг меҳнат ресурслари билан таьминланиши ва 
динамикаси аниқланади. Саноат ишлаб чиқариш ходимларининг структураси тармоқ 
хусусияти, маҳсулот номенкулатураси, ихтисослашиш даражасига боғлиқ. 
23- ж а д в а л