Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таьлим вазирлиги бухоро мухандисликтехнология институти

11.3. Мол-мулк таркибининг таҳлили 
Янгича иш юритиш шароитида корхоналар мулкининг таркибини ўрганиш ва уни 
кўпайтириш ёьлларини аниқлаш хўжалик фаолиятининг таҳлилида муҳим ўрин тутади. 
Айниқса, балансга қараб корхона мол-мулки ва бойлигининг таркибини кузатиш, соф 
маблағ ҳолатини аниқлаш, имконият меьёрини ўлчашга ёрдам беради. Одатда, корхона 
маблағларига асосан воситалар ва оборотдан ташқари активлар ҳамда материал 
(меьёрлаштирилган) айланма пул маблағлари киради. Уларнинг миқдори ҳиссадорлик, 
ҳамкорлик, кичик ва бошқа корхоналарнинг каттакичиклигига, ихтисослашуви ва бозор 
шароити рақобатларига бардошлигига боғлиқдир. 
Молиявий таҳлилнинг муҳим хусусиятларидан бири корхона мулки, захиралар ва 
харажатларни ҳар томонлама ўрганишдир. Бундай маблағлар таркибига ишлаб чиқариш 
захираларя, яьни хомашё ва материаллар, сотиб олинган ярим фабрикатлар ва 
комплектловчи буюмлар, конструксия ва деталлар, иккиламчи материаллар ва ўрнатилган 
асбоб-ускуналар, эҳтиёт қисмлар, парвариш ва боқувдаги чорва моллари, уруғ ва 
емхашак, арзон баҳоли ва тез эскирувчи буюмлар ва бошқалар киради. Улар корхонанинг 
бир меьёрида ишлаши ҳамда маҳсулот ишлаб чиқариши ва шартнома бўйича сотиш 
режасини таьминлашга етарли бўлиши лозим. Шунингдек, захира ва харажатлар 
таркибига ўсимлик ва чорвачилик бўйича тугалланмаган ишлаб чиқариш, келгуси давр 
чиқимлари, тайёр маҳсулот ва бошқалар ҳам киради. 
44-ж а д в а л 
АВС» аксионерлик жамиятининг бухгалтерия балансини актив моддаларининг 
таҳлили 
Молмулкнинг 
таркиби 
Йил бошига 
Йил охирнга 
Ўзгариши (+,— ) 
Сумма, 
мииг сўм 
Салмо
ғ% 
Сумма, 
мииг сўм 
Салмо
™, % 
Сумма, 
минг 
сўм 
Салмоғ
и, % 
Йил 
бошига 
нисбатан 
ўсиши,% 
1 
2 
3 
4 
5 
6=42 
7=53 
8=6/2100 
1. Узоқ муддатли 
активлар 
186790 
25,99 
203491 
22,80 
+16701 
3,19 
+8,94 
2. Жорий активлар 
Шу жумладан: 
531756 
74,01 
689066 
77,20 +157310 +3,19 
+29,58 
А) Товармоддий 
захиралари 
470833 
65,52 
531450 
59,54 
+60617 
5,98 
+ 12,87 

---

Б) Пул маблағлари 
ва қисқа муддатли
қўйилмалар 
7657 
1,08 
9491 
1,07 
+ 1834 
0,01 
+23,95 
В) Дебиторлар 
53266 
7,41 
148125 
16,59 +94859 
+9,18 
+ 178,08