Ўзбекистон республикаси олий ва ўрата махсус таълим вазирлиги солиқ академияси

Birinchidan, jaћon tajribasi shuni kўrsatadiki, iќtisodiyotning muћim tarkibini tashkil ќiluvchi tarmoќ bўlgan kichik biznes ichki bozorni zarur tovar va xizmatlar bilan tўldirishning asosiy manbai bўlib xizmat ќiladi.

Kichik biznes nafaќat iќtisodiyotdagi mahlum bir bўshliќlarni tўldiradi, balki uni diversifikatsiya ќilish va barќaror surhatlar bilan rivojlantirishni tahminlashda ўta muћim rol ўynaydi.

Tadbirkorlik biznesi aћoli bandligi va daromadining ўsishini tahminlashda, ayniќsa, bizning sharoitda ќanday muћim aћamiyat kasb etishini baћolashning ўzi ќiyin. Ќuyidagi raќamlarni ehtiborga oladigan bўlsak, shunday xulosa chiќarish mumkin.

Agar 2005-2011 yillarda mamlakatimiz iќtisodiyotida 5 milliondan ortiќ yangi ish ўrni tashkil etilgan bўlsa, ularning 60 foizdan ortig’i kichik biznes va xususiy tadbirkorlik ћissasiga tўg’ri keladi. Buning natijasida ћozirgi vaќtda mamlakatimizda ish bilan band bўlgan jami aћolining 75 foizdan kўprog’i ushbu soћada meћnat ќilmoќda.

Ўylaymanki, ana shu raќamlarning ўziyoќ kўp narsani anglatadi va ijtimoiy-iќtisodiy taraќќiyotning ishonchli yўldan borayotganidan dalolat beradi.

Ikkinchidan, tuzilishiga kўra ixcham, ќarorlar ќabul ќilishda tezkor va ћarakatchan, yangi tartib-ќoidalarni ќisќa muddatda ўzlashtiradigan kichik biznes jaћon va mintaќalar bozorlaridagi talab va konhyunktura ўzgarishlariga ancha tez moslashadi.

Uchinchidan, kichik biznesni tashkil ќilish va yuritish katta xarajat ћamda kapital ќўyilmalarni talab etmaydi. Bu esa ishlab chiќarishni tez va oson modernizatsiya ќilish, texnik ћamda texnologik ќayta jiћozlash, yangi turdagi maћsulotlarni ўzlashtirish, ularning nomenklaturasini muntazam yangilab borish va raќobatdoshligini tahminlash imkonini beradi.

Tўrtinchidan, jaћon moliyaviy-iќtisodiy inќirozining taћdid va salbiy oќibatlariga yirik korxonalarga nisbatan ushbu soћaning bardosh bera olish ќobiliyati ancha yuќoridir.

Faќat kichik biznes va xususiy tadbirkorlikni jadal rivojlantirish ћamda ushbu soћaning mamlakatimiz iќtisodiyotida ustuvor mavќega ega bўlishi natijasida biz 2008-2009-yillarda global inќirozning salbiy oќibatlarini ortiќcha ќiyinchilik va talafotlarsiz yengib ўtish, ishlab chiќarishni jaћon bozori konhyunkturasi ўzgarishlarini ћisobga olgan ћolda ќisќa muddatlarda ќayta tashkil etishga muvaffaќ bўldik.

Sanoatda kichik biznes va xususiy tadbirkorlik tarmog’ining ўsish surhatlari 2008-2009-yillarda ўrtacha 23-24 foizni, xizmatlar va servis soћasining ўsish surhatlari esa 15-16 foizdan kam bўlmagan kўrsatkichni tashkil etdi.

Beshinchidan, kichik tadbirkorlik nafaќat daromad manbai, balki odamlarning ijodiy va intellektual ќobiliyatini rўyobga chiќarish vositasi ћamdir. Mazkur soћa ћar bir kishiga ўz istehdodi va imkoniyatlarini namoyon etish uchun zamin tug’dirmoќda, shu tariќa tashabbuskor, omilkor, mustaќil faoliyat yurita oladigan, ўz oldiga ќўygan maќsadlariga erishishga ќodir insonlar toifasini shakllantirishga xizmat ќilmoќda.

Bir sўz bilan aytganda, kichik biznes va xususiy tadbirkorlik ўrta sinfni shakllantirish uchun muntazam kengayib borayotgan baza bўlib xizmat ќilmoќda. Ўrta sinf esa, mahlumki, ћar ќanday demokratik jamiyatning asosi bўlib ћisoblanadi.

Bugungi kunda aynan shu soћani rivojlantirish ћisobidan jamiyatdagi ijtimoiy-siyosiy va sotsial-iќtisodiy barќarorlikdan manfaatdor bўlgan, mamlakatimizni taraќќiyot va demokratik isloћotlar yўlidan rivojlantirishda faol kuch bўlib maydonga chiќayotgan ijtimoiy ќatlam shakllanmoќda.⁴⁸” g’deb, tadbirkorlik faoliyati mamlakat raқobatbardoshligini oshirishda nechog’liқ muhim ahamiyat kasb etishini yana bir bor bor ehtirof etdi.

Bugungi kunda tadbirkorlik faoliyati nazariyasining rivojlanishda «uch to’lqin» – ya’ni, mazkur sohani ilmiy jihatdan tadqiq etishdagi alohida bosqichlar shartli ravishda ajratiladi.