Ўзбекистон республикаси олий ва махсус таълим вазирлиги

1.5.
 
Қуйма ишлаб чиқариш учун ишлатиладиган материаллар. 
Қуйма қотишма навини танлаш. 
 
Хомаки материалини танлашда деталнинг юклаш характерини (статик, 
динамик ѐки ўзгарувчан юк), қисмнинг ўлчамлари таъсирини (ўлчов омили), 
таркибий шаклни (шакл омилини) ва ниҳоят, ишлов бериш характерини 
ҳисобга олиш керак. 
Белгиланган шароитларда ишлашга мўлжалланган қуйма қисмларни 
лойиҳалашда қуйма қотишмани танлаш, хизма қилиш хусусиятлари 
(механик, физикавий, кимѐвий ва бошқалар) ва технологик (қуйиш, ишлов 
берилувчанлик қобилияти), шунингдек нархига қараб белгиланади. 
Қуйма деталларниишлаб чиқариш учун: 
- чўян (кулранг, ўзгартирилган, болғаланувчан, легирланган); 
- углеродли пўлатлар, легирланган пўлатлар; 
- мис, алюминий, магний, рух, қўрғошин, қалай ва никел қотишмалари. 

---

16 
Қуйма қисмларни лойиҳалашда металнинг механик хусусиятлари турли 
хил қалинликдаги қуйма қисмларда ва ҳатто яримкесимлар (марказда ва 
четида), шунингдек қуйма устки ва пастки қисмларида тенг бўлмаслиги 
мумкинлигини ҳисобга олиш керак. Бу, айниқса, чўянга тегишли, унда 
механик хусусиятлар асосан қолипдаги қуйма совутиш тезлиги билан 
белгиланади, шунинг учун турли хил девор қалинлиги бўлган қисмлар турли 
хил механик хусусиятларга эга. 
Шунинг учун турли хил металлардан ва қотишмалардан қуйма 
кесишмаларини ҳисоблаш учун бир хил формулаларни қўллаш мумкин эмас. 
Маълумки, қотиш жараѐнида бир металл бошқа кристалли тузилишга 
эга бўлади (доналарнинг шакли ва жойлашиши ҳар хил), бу қуйма кўндаланг 
кесимининг қалинлигига, қуйиш ва совутиш шароитларига боғлиқ. Ўз 
навбатида, кристалл тузилиш маъсулотнинг механик хусусиятларини 
аниқлайди. Қуйма қисмнинг механик ва бошқа хусусиятлари термик билан 
ишлов бериш орқали сезиларли даражада ўзгариши мумкин.