Ўзбекистон Республикаси Олий ва махсус ўрта таълим вазирлиги олий ўқув юртларининг талабалари учун дарслик сифатида тавсия этган

Савол ва топшириқлар
1.Юқори босим остида нитрат кислота ишлаб чиқаришда газ сиқиш учун атмосфера босими остида кислота ишлаб чиқаришндагига қараганда бир неча марта кўп энергия сарф бўлади. Энергиянинг сарфини қандай қилиб камайтириш мумкин?
2.Сиз ўрганган ишлаб чиқариш кимёвий реакцияларини сннфларга ажратинг ҳамда материал йиғилиши билан жадвални (21-расм) тўлдиришни давом эттиринг.
75-жадвал. Кимёвий реакцияларни саноат ишлаб чиқаришнинг оптимал шароитларини кўрсатадиган физик-кимёвий параметрларига кўра таснифи.
3. Сиз реакцион аппаратларнинг ҳар хил типларини учратдингиз. Кимёвий реакцияларнинг кўпи реактор печларида юқори ҳароратларда олиб борилади.

	Қайтмас			Қайтар
				Аралашадиган			Аралашмайдиган
	I			II			III
	IV			V			VI
	Нокатал	Катал	Нокатал		Катал	Нокатал		Катал

13-жадвал
Контакт аппаратлар, абсорбцион аппаратлар, иссиқ алмаштиргич. аппаратлар кенг қўлланилади. Снз ўрганган аппаратларни ана шу тўртта типга ажратинг. Ҳар қайси тип аппаратни улар кам мақсадларда қўлланишига кўра тавсифлаб беринг. Уларнинг ишлаш принципини алоҳида қайд этинг.
I V боб
ЁҚИЛҒИ ТЕХНОЛОГИЯСИ
ЁҚИЛҒИ ТУРЛАРИНИ ҚАЙТА ИШЛАШ
Углеводородлар табиатда кенг тарқалган. Ер пўстлоғида уларнинг аралашмаси нефть, табиий газлар, асфальт ва озокерит ҳолида бўлади. Революцияга қадар Россияда нефть ва ёнувчан газлар саноат хом ашёси сифатида деярли ишлатилмас эди. Бирорта ҳам магистрал газ қувури ётқизилмаган эди. Табиий газнинг фақат жуда оз миқдоридангина Боку ва Грознийдаги заводларда ҳамда нефть корхоналарида ёқилғи сифатида ва мамлакатнинг баъзи шаҳарларида кўчаларни ёритиш мақсадларида фойдаланилар эди. Ҳозирги вақтда нефть ва табиий газ органик хом ашёнинг қолган барча тури шу жумладан тошкўмир смоласини ҳам органик синтезнинг деярли барча процессларидан сиқиб чиқармоқда.
Нефть қазиб чиқариш жиҳатидан МДҲ дунёда иккинчи ўринда (Араб мамлакатларидан кейин) туради; табиий газнинг то^:пилган ва ишга туширилган запаслари ҳозирнинг ўзидаёқ -3.000 млрд. м³ дан ошиб кетди, потенциал запаслари эса 60000 млрд.дан зиёдроқдир бу эса АҚШдаги газнинг потенциал запасларидан икки марта кўп бўлиб дунёдаги газ ресурсларининг тахминан учдан бирини ташкил этади. 1970 йилда 349 млн. тонна нефть ва 198 млрд. м³ табиий ҳамда йўлдош газлар қазиб чиқарилди. Шундай қилиб, 1913 йилдагига қараганда 39 марта, 1940 йилдагига қараганда 11 марта ва 1958 йилдагига қараганда 3 марта кўп нефть қазиб чиқарилди. 1970 йилда мамлакатимизнинг ёқилғи балансида (7жадвал) нефть ва газнинг салмоғи тахминан 60 процентни ташкил этди, 1975 йилга келиб бу миқдор 68 процентга етади. Нефть ва газ анча кўп иссиқлик бериши билан ёқилғининг бошқа турларидан фарқланади, масалан:
Табиий газ ........33500 кжоул м³
Нефть билан бирга чикадиган йўлдош газ .... 4200
Босим остида сиқилган газ (пропан — бутан аралашмаси)
Бензин ......... 88 000
Тошкўмир ....... 43 100
Қўнғир кўмир ..... 20 900—28 200
Торф (намлиги 40%) . . 12500-16800 11
Аралаш ёғоч ...... 200 12600