Ўзбекистон Республикаси Олий ва махсус ўрта таълим вазирлиги олий ўқув юртларининг талабалари учун дарслик сифатида тавсия этган

Реактор турлари
Реакторлар тузилиши жиҳатидан кўп турли бўлишига қарамасдан умумий бўлган таснифлари мавжуд. Ана шулар бўйича уларни турли гуруҳларга бўлиш мумкин:
А) реагентлар ва тайёр моддаларнинг оқими;
Б) моддаларнинг реактор ичидаги аралашиш ва ҳаракат режими;
В) ҳарорат шароити ва иссиқлик алмашиш шартлари;
Г) моддаларнинг агрегат ҳолати ва фазалар таркиби;
Умуман олганда жараёнлар классификациясига қараб мос реактор танлаш керак.
А) Реагентларнинг оқими гуруҳидаги реакторларга узлуксиз, даврий, ярим узлуксиз реакторлар киради. Даврий ишловчи реакторларда асосий параметрлар (концентрация, босим, ҳарорат ва ҳ.з) вақт бўйича ўзгариб туради. Табийки, тезлик ҳам даврий ўзгаради. Одатда бундай реакторларда жараён доимий аралаштиришда ва бутун ҳажмда бир хил ҳароратда олиб борилади. Узлуксиз реакторларда дастлабки моддалар киритилиши ва маҳсулот чиқиши узлуксиз равишда бўлади. Бундай реакторларда тезлик аппарат унумдорлиги билан характерланади. Узлуксиз реакторларда ҳажмий тезлик _ҳ қуйидагича ифодаланади:
_x V_c (3.2)
бу ерда: V_с – материалларнинг сарфланиш ҳажми; _- реакцион ҳажм.
Б) Моддалар аралашиши ва ҳаракатига қараб реакторлар қуйидаги турларга бўлинади: идеал сиқиб чиқарувчи реакторлар, тўлиқ аралаштирувчи реакторлар, тўлиқ аралаштирувчи оқимли реакторлар ва тўлиқ аралаштирувчи реакторлар каскади.
В) Ҳарорат режимига қараб реакторлар адиабатик, изотермик ва политермик реакторларга бўлинади.
Г) Агрегат ҳолатига қараб гомоген ва гетероген реакторлар турига бўлинади.
2-§. Турли режимда ишлайдиган реакторлар.
Идеал сиқиб чиқарувчи реакторлар(ИСР)
Бу гуруҳ реакторларда, модда (трубали реактор) заррачалари берилган йўналишда ҳаракатланади. Бунда оқим аралашмасдан оқиб ўтади (24-расм).

24-расм. Идеал сиқиб чиқарувчи реактор (ИСР) модели.
Барча заррачаларнинг реакторга келиб кетиш вақти бир хилдир, яъни:
 /Vaр (3.3)
яна:
Ре қ Н/Dэ қ  (3.4)
(3.4) формула Пекле критерийсининг диффузион қийматини ифодалайди.
Ре қ  бўлгани учун D_Э 0 бўлади.
бу ерда: ^ - реакторга элемантар заррачанинг келиш вақти;  - ўртача келиш вақти; _- реакцион ҳажм, м³; V_ар - аралашма сарфи. D_Э -диффузиянинг эффектив коэффиценти; Н-реакцион ҳажм баландлиги.
Концентрациянинг ўзгариши ҳажм ўзгармас бўлганда вақт бўйича (реактор
баландлиги ёки узунлиги бўйича) А дан С_А гача ўзгаради.
Айланиш даражаси ошади, тезлик камаяди (25 - расм).