Ўзбекистон республикаси олий ўрта махсус таълим вазирлиги тошкент молия институти

Хисоблаш
Counting
Счтаться
тор техник маънода берилган мажмуа ёки 
тўпламдаги бир типли объектлар сонини аниқлаш 
жараёнига айтилади 
 
 
 
 

---

57 
 
4-МАВЗУ: ИЛМИЙ ТАДҚИҚОТ МЕТОДЛАРИ. 
4.1. Илмий тадқиқот методлари турлари
4.2. Эмперик тадқиқот усуллари.
4.3. Эмперик-назарий тадқиқот методлари. 
4.4.Назарий тадқиқот методлар 
Таянч сўз ва иборалар: Эмперик тадқиқот усуллари, назарий тадқиқот 
усуллари, илмий билиш, режа дастур, тахлил, синтез, дедукция, индукция, 
тарихий метод, кузатиш, ўлчаш, қиёслаш, эксперимент, формаллаштириш, 
моделлаштириш, аксиоматик метод, абстракциялаш методи, умумлаштириш 
методи. 
4.1. Илмий тадқиқот методлари турлари
Тадқиқодларни маълум бир кетма – кетликда ва юқори самарада 
бажариш учун қўлланиладиган методларнинг тизими методика дейилади.
Метод-илмий тадқиқот методикасининг асосидир. Метод деганда 
маълум жараённи назарий жиҳатдан таърифлаб бериш ва амалий жиҳатдан 
амалга ошириш учун фойдаланиладиган усул тушунилади.
Методология–ўрганилаётган масалани хусусиятларини эътиборга олган 
ҳолда тадқиқот методларини танлаш ва қўллаш имконини яратиб берувчи 
фандир. Методикалар турлича бўлиши мумкин: экспериментал ва назарий 
тадқиқодлар методикаси, олинган натижаларни қайта ишлаш ва 
расмийлаштириш методикаси, тадқиқотлар самарасини баҳолаш методикаси 
ва х.к. 
Методикани илмий жиҳатдан асослаш учун режа дастур тузилади. 
Режа-дастур мураккаб масалани бир қанча осон масалаларга бўлиб юбориш 
ва тадқиқот доирасини аниқлашдан иборат. Бунда ҳар бир масала аниқ 
равишда таърифланади, асосланади ва бошқа масалалар билан узвий 

---

58 
боғлиқлиги топилади. Бунда тадқиқоднинг мантиқий кетма – кетлиги 
белгиланиб, айни вақтда бутун диққатни жалб қилиб, ҳал қилиниши лозим 
бўлган бош вазифа аниқланади. Режа-дастурни тузишдан олдин вазифаларни 
ечиш методлари билан танишилади.
Келгуси тадқиқотларни деталларини кўра билиш, уларни тузиш ва 
асослаш осон вазифа эмас, шу сабабдан режага у бу тузатишлар киритилади. 
Режа-дастур илмий раҳбар томонидан тақдим этилиши мумкин, аммо бунда 
тадқиқотчи уни тўлиқ равишда ўзлаштира олмаслиги мумкин. Энг мақбул 
вариант бўлиб, тадқиқотчи адабиётлар таҳлили ва ўзининг фикр 
мулоҳазалари асосида режа дастурни ўзи тузиши ва раҳбари билан 
келишиши ҳисобланади. 
Илмий тадқиқот методлари 3 турга бўлинади. 
Эмперик тадқиқот методлари. 
Эмперик ва назарий тадқиқод методлари.
Назарий тадқиқод методлари.