Ўзбекистон республикаси олий ўрта махсус таълим вазирлиги фарғона политехника институти қурилиш факультети

Бу даврда яратилган тадқиқотлар орасида А.Кун ва А.Хорошхиннинг асарлари ҳам муҳим ўрин тутади. Бу муаллифларнинг асарларида хонликдаги давлатнинг маъмурий бошқарувида муҳим ўрин тутувчи молия ва солиқ тизими, унинг миқдори ҳақида аниқ маълумотлар берилади. Шуни алоҳида таъкидлаш керакки, бу муаллифлар билан маҳаллий муаррихлар асарларидаги солиқлар ҳақидаги фикрларда кескин фарқлар бор. Хусусан, А. Хорошхин 1870-йилларда «Аҳоли ақл бовар қилмас солиқларга тортилган эди» - деб ёзса, XIX асрда яшаган тарихчи Муҳаммад Азиз Марғилоний руслар хонликни босиб олгандан сўнггина солиқлар миқдорининг ортганлигини қайд этади. Масалан, “Аммо мусулмон подшолари вақтида бешдан бир хирож кўтарар эди ва қирқдан бир закот олур эдилар. Агарда ерларингизга экин зироат қилсангиз, хирмон тепасига келиб қўйган саркорни ўзи ҳозир туруб, ўлчаб ҳисоблаб, ҳақ олар эди. Қирқдан ва ўндан бир кўтариб, боғлардан таноб торттириб ҳақ олур эди, бўлак ҳеч бир нимарса олмас эди. Магар бирор тарафга жанг учун лашкар борадиган бўлганда, “солиғ пули" деб йиғиб олур эди. Аммо бу ўрусия экин экмаган ерларга ҳам то бахя полигача таноб тортиб, анинг тепасидан ҳисоблаб [солиқ] олиб туради. Бозорларда нархлар арзон бўлиб тургани учун фуқаролар подшолик ҳақларини ўз вақтида пул жамлаб беролмасдан кўп қийналдилар. Шул жиҳатдан ерлар тиллодан арзон бўлиб қолди. Ер мулки хорлик даражасигача тушиб қолгандан кейин, ўрусия унга илож қилмоқнинг фикрига тушиб қолди”

Қўқон хонлиги солиқ тизими махаллий бошқарув тизими билан чамбарчас боғлиқлигини хисобга олганда А.Гейнснинг асари ҳам муҳимдир.Тошкент вилоятининг бошқарув тизимига оид айрим фикрларни келтирган А. Гейнс ўз асарида Қўқон хонлигининг маҳаллий бошқарув тизими ҳақида муайян тасаввур ҳосил қилишга хизмат қилади. Бироқ, ўз эътиборини асосан Тошкентдаги бошқарув тизимига қаратган тадқиқотчи Қўқон хонлигидаги бошқарув тизимини умумий ҳолатини таҳлил этмайди Гейнс А. Управление Ташкентом при Кокандском владмчестве // Собрание литературнмх трудов, Т. И, Спб, 1876.

Давлатнинг молиявий ҳолатини таъминлаган, маъмурий бошқарув тизимининг узвий қисми бўлган солиқлар тизимига доир бўлган тадқиқотлардан бири шарқшунос Н.Пантусов томонидан амалга оширилган. Мазкур тадқиқотнинг солиққа доир маҳаллий хужжатлар асосида яратилганлиги унинг қийматини янада оширади.