Ўзбекистон республикаси олий мажлис сенати аграр, сув хўжалиги масалалари ва экология

Тадқиқот усуллари. 
Помидор куясининг тарқалишини илмий асосда ўрганишда энтомологияда 
умум қобул қилинган усулда олиб борилди. Зараркунандалардан намуналар йиғиш ва ўсимликларни 
зарарлаш даражасини ўрганиш ҳамда олинган маълумотларни статистик таҳлили Б.Д. Доспехов [1] услуби 
ѐрдамида амалга оширилди.
 
Олинган натижалар. 
Бизнинг дастлабки кузатувларимизда 2015 йилнинг май ойидан бошлаб, 
Республикамизнинг Навоий, Бухоро вилоятининг иссиқхоналарда помидор куясининг учоғи аниқланди. 
Шу йилнинг ўзида Тошкент вилоятининг Зангиота ва Қибрай туманида иссиқхоналарида зарар 
келтираѐтганлиги тўғрисида маълумотлар олинди. Ўсимликларни ҳимоя қилиш илмий тадқиқот 
институти ҳамда сабзавотчилик илмий тадқиқот институти мутахассислари билан ҳамкорликда тезкор 
йўналишли кузатувларимизда Зангиота, Қибрай, Янгийўл, Оҳангорон туманларида тарқалганлиги 
аниқланди [3] 
Биз, 2016 йилда эса помидор куясининг Республикамизнинг Фарғона, Андижон, Наманган, Сирдарѐ, 
Жиззах, Сурхондарѐ, Қашқадарѐ ва Самарқанд вилоятларининг очиқ далада экилган помидор ниҳолларига 
тушганли аниқланди. 2016 йил бу зараркунандага қарши кураш чаралари бўйича фермерларга аниқ 
маълумотлар йўқ бўлганлиги сабабли, олинадиган ҳосилдорлик 80 фоизга айрим фермерларда экилган 
помидор кучатлари бутунлай қуриб қолиш ҳолатлари кузатилди
2017 йилда эса Хоразм ва Қорақалпоғистон Республикасининг сабзавотчилик хўжаликларида 
тарқалиб помидор экинига зарар келтираѐтганлиги аниқланди (Харита). 
С. Ижевский ва б. [2] маълумоти бўйича помидор куяси помидорни зарарлашни афзал кўриши 
таъкидланган. Биз помидор куясининг турли ўсимликларни қай даражада зарарлашини кузатдик. Олиб 
борилган кузатувларимизга кўра, помидор куяси помидорда жуда тез ривожланади ва катта зарар 
келтириши аниқланди. Картошкада эса зарарланиш даражаси ўртача бўлиши кузатилди. Бақлажон, ширин 
қалампир хамда қора итузумда помидор куяси зарари деярли сезилмади ва куя ушбу ўсимликларда суст 
ривожланди. Аччиқ қалампир ва бангидевонада бу зараркунанда умуман ривожлана олмади ва шу 
сабабли улар ўсимликни тарк этди. 
Жадвал.