Ўзбекистон республикаси олий мажлис сенати аграр, сув хўжалиги масалалари ва экология

Июн бузоқбош қўнғизи –
Amphimallon solstitialis L. 
Ўзбекистон, Тожикистон, Қирғизистон ва 
Жанубий Қозоғистон худудларида кенг тарқалган. Ўрта Осиѐда тоғ ва тоғ олди, водий зоналарида кўп 
учрайди. Водийларда қўнғизларнинг учиши май ойининг иккинчи ярмида бошланиб, июн ойининг 
иккинчи ярмигача давом этади. Денгиз сатҳидан 1500-2000 м баландликдаги ҳудудларда эса бир ой кечроқ 
бошланади ва тугайди. Июн қўнғизининг тана узунлиги 13-16 мм, қўнғир-сарғиш ѐки қизғиш-қўнғир 
рангли. Бутун танаси сариқ туклар билан қопланган. Қанотлари ялтироқ ва юпқагина пати бор. 
Личинкалар (қуртлари) сарғиш-оқ рангли, боши ялтироқ, тана узунлиги 35-45 мм. Тупроқ юзида қорни 
билан эмаклаб ҳаракатланиш хусусиятига эга. Ғумбаги тиниқ-сариқ рангли бўлиб, узунлиги 21-24 мм га 
етади. Ўрта Осиѐ шароитида қўнғизлар май ойининг охирларида тупроқдан ер юзига чиқади ва уларнинг 
табиатда учиши июл ойи охиригача давом этади. 
Қўнғизлар кечки пайт ер юзи бўйлаб учади, кундузлари эса тупроққа кўмилиб олади. Урғочиси ўт-
ўланлар ва майсаларда ҳаракатсиз тинч ѐтади. Улар жуфтлашгандан сўнг урғочилари тупроқ орасига 20-30 
тадан тухум қўяди. Ўртача 20-25 кундан сўнг тухумлардан личинкалар чиқади. Катта ѐшли қўнғизлар 
озиқланмайди. Шунинг учун улар зарар келтирмайди. Зарар келтирадиган асосий вакиллари личинкалар 
ҳисобланади. Улар тупроқда икки йилгача яшаб, турли хил қишлоқ хўжалик экинлари, дарахт ва 
буталарнинг илдизини кемириб озиқланади. Июн қўнғизи личинкалари икки марта қишлашдан чиққач 
(учинчи йили) май ойи бошларида тупроқда 15-20 см чуқурликда ғумбакка айланади. Қўнғизлар икки 
йилда бир марта авлод бериб кўпаяди. 
1-жадвал. 
Республикамизда бузоқбош қўнғизларнинг турлари ва учраш даражаси 
№ 
Ўзбекча номи 
Лотинча номи 
Биоценозда 
учраши 
1 
Зарарли бузоқбош
 
Polyplla adspepsa
Motsch 
+++ 
2. 
Оддий бузоқбош
Gryllotalpa gryllotalpa
L.