Ўзбекистон республикаси олий мажлис сенати аграр, сув хўжалиги масалалари ва экология

ШОЛИНИНГ УРУҒЛИК СИФАТИ ВА ҲОСИЛДОРЛИГИНИ БИРЛАМЧИ УРУҒЧИЛИК 
ЙЎЛИ БИЛАН ЯХШИЛАШ 
 
Б.Г.Қодиров, А.У.Норматов, Р.Ш.Тиллаев* 
Шоличилик ИТИ,
 
ТошДАУ * 
 
Республикамизнинг қишлоқ хўжалиги соҳаси самарадорлигини оширишда шолининг янги навлари 
ҳам муҳим аҳамият касб этади. Яратилаѐтган навлар сермаҳсул, дони юқори сифатли, ташқи муҳитнинг 
биотик ва абиотик омилларига чидамли бўлиши керак. Ишлаб чиқариш учун янги навлар яратиш, 
уруғчилик тизимини йўлга қўйиш селекционер ва уруғшунос олимлар олдида турган энг муҳим ва долзарб 
вазифалардан ҳисобланади. 
Қимматбаҳо хўжалик белги ва хусусиятларни битта навда мужассам этиш ва яратилган навнинг 
йилма-йил навдорлик белги хусусиятларини муқобил ҳолатда ушлаб туриш хозирги замон 
уруғчилигининг асосий талабидир. Бу эса мавжуд услубларни такомиллаштириш ва янгиларини яратиш 
ҳамда уруғчилик тизимини яхшилашдан иборатдир. Шунинг учун ҳам илмий тадқиқот ишларининг 
самарадорлигини оширишда шоли уруғчилигининг маҳсулдорлик асосларини ҳамда уларни баҳолашнинг 
янги усулларини ишлаб чиқиш асосий ўринни эгаллайди. Республикамизда шоли етиштиришни 
кўпайтириш учун барча табиий имкониятлар мавжуд бўлиб, бунга эришиш учун шоли экиладиган 
майдонларни кенгайтириш, энг муҳими ҳосилдорликни ошириш ва инновацион технологияларни кенг 
жорий қилиш ҳамда илғор тажрибалардан унумли фойдаланиш талаб этилади. Лекин, республикамизда ер 
ва сув ресурсларининг чекланганлигини ҳисобга олиб, шоличилик самарадорлигини ошириш ҳамда 
истиқболли навларнинг биологик ҳусусиятларидан тўлиқ фойдаланишда илм-фан соҳасида ишлаб 
чиқилган янги самарали агротехнологияларни амалиѐтга кенг жорий қилиш ҳозирги куннинг долзарб 
масалаларидан ҳисобланади. 
Шуни таъкидлаш лозимки, ҳозирги вақтда шоли уруғчилиги ишлари асосан унинг уруғларини 
кўпайтириш бўйича олиб борилмоқда. Лекин, бирламчи уруғчилик масалаларига етарлик эътибор 
берилмаяпти. 
Фан ютуқлари ва ишлаб чиқариш илғорларининг тажрибасидан маълумки, замонавий усулда тўғри 
ташкил қилинган уруғчилик, экинлар ҳосилдорлигини 25-30 фоизга оширади. Шу йўл билан 
етиштирилаѐтган қўшимча ҳосил ҳеч қандай ҳаражатларсиз олинади ва катта иқтисодий самара беради. 
Шунинг учун танланган маҳаллий эртапишар ―Санам‖ шоли навини уруғлик сифати ва 
ҳосилдорлигини бирламчи уруғчилик йўли билан яхшилаш мавзуси долзарб ҳисобланади.