Zbekiston respublikasi mudofaavazirligi

O‘zgalar chizgan chegaralar

Britaniya va Frantsiya 1916 yili Usmonli Turk saltanatini parchalash uchun maxfiy kelishuvga boradilar.

Shu asno turklar boshqaruvidagi Livan hududlari Frantsiya va Britaniya boshqaruvidagi mintaqalarga bo‘lib tashlanadi. Bu hududlar asosida keyin yangi davlatlar – Suriya, Livan, Iroq va nihoyat Isroil tashkil topadi.

Ammo buyuk qudratlar ta’siri va qarorlari ortidan yuzaga kelgan Yaqin SHarq xaritasi mintaqada hech kimni to‘la qanoatlantirmagan.

Turklar o‘zlari boshqargan yirik hududlarni yo‘qotishdi. Arablar orzu qilgan yagona va qudratli arab davlati istagi chippakka chiqdi.

Biroq eng ko‘p yutqizganlar – kurdlar edi. Mintaqadagi ko‘p millionli bu millat o‘z milliy davlatiga ega bo‘lolmadi.

Balki kurdlar aksar Turkiya, Iroq, Suriya va Eron o‘rtasida bo‘linib, bir-birlaridan ajralib qoldilar.

Lekin bu voqelik endi o‘zgarayotgandek.

Saddam Husayn qulatilishi ortidan Iroq shimolidagi kurdlar Iroq Kurdistoni tuzishdi va amalda muxtoriyatga erishdilar.

Iroq Kurdistoni neftga boy va bu kurdlarning iqtisodiy ahvoli yaxshilanaversa, shaksiz, qo‘shni mamlakatlarda qiyinroq sharoitda yashayotigan kurdlarning mustaqillik va muxtoriyat umidlari ham kuchayib boraveradi.

Iroq Kurdistoni esa bugun nisbatan farovon va barqaror mintaqa sanaladi.

“Suriyadagi isyonlar natijasida bu yerdagi kurdlar ham Iroqdagi millatdoshlari kabi muxtoriyat poydevorini quyishmoqda” – deydi Londondan tahlilchi Favaz Girgiz.

Bu voqealar Turkiyada xavotirlarni juda oshirmoqda. To‘g‘ri, Turkiya kuchli davlat. Ammo kurdlar yashovchi qo‘shni o‘lkalarda davlat zaiflasharkan, u yerlardagi kurdlar ko‘proq muxtoriyat olishadi. Bu esa har qanday kuchli davlatni ham xavotirsiz qoldirmaydi.

Ayniqsa, Iroq va Suriyadan keyin Eronda ham katta sonda kurdlar yashashi hisobga olinsa... Eron esa bugun AQSHning “qora ro‘yxatida” turgan davlat.

“Kurdlar yashovchi bir-ikkita mamlakat zaiflashsa, ular istqomat qiladigan davlatlar birgalikda qo‘llab kelgan kurdlarni jilovlash choralari ham zaiflashadi yo hatto butunlay barbod bo‘ladi” – deydi Isroildan kurdshunos professor Ofra Bengio.

“Kurdlar esa qonunga rioya etishlari va diniy ekstremizmga unchalik ko‘p aralashmagani bois AQSH va G‘arbning ko‘nglidan joy topishgan. Xullas, G‘arb kurdlarni qo‘llashi mumkin”.