Zbekiston respublikasi milliy gvardiyasi harbiy-texnik instituti

3. Tushunchalarning turlari 
Mantiqda tushunchalar mazmuni va hajmi bo‗yicha birqancha turlarga bo‗linadilar. 
Xususan, hajmiga ko‗rayakka vaumumiy tushunchalar farq qilihadi. 
Yakka tushunchaning
hajmida bitta predmet fikr qilinadi. Masalan, 
«Er planetasi», 
«O‗zMU asosiy kutubxonasi» va Shu kabilar 
yakka tushunchalardir
. 
Umumiy tushunchalar
predmetlar guruhini aks ettiradi. «
Planeta
», «
Kutubxona
» tushunchalari umumiy tushunchalar 
hisoblanadi. Umumiy tushunchalar aks ettiruvchi predmetlarning miqdori chegaralangan va 
chegaralanmagan bo‗lishi mumkin.Masalan,«K
imyoviy element» tushunchasidafikr qilinayotgan 
predmetlar soni chegaralangan. Ularni xisobga olish mumkin. «YUlduz» tushunchasi hajmini 
tashkil qiluvchi predmetlar soni esa cheksiz, ularni hisobga olib bo‗lmaydi. 
Fikr
yuritish jarayonida ayiruvchi va to‗plovchi tushunchalarni farq qilish ham muhim 
ahamiyatga ega. Ayiruvchi tushuncha Shunday umumiy tushunchaki, u aks ettiruvchi belgilar 
berilgan sinfning har bir predmetiga xosdir. Masalan, «
O‗zMU talabalari ikkinchi chaqiriq 
O‗zbekistan Respublikasi Oliy Majlisi birinchi sessiya materiallarini o‗rganmoqda» degan fikr 
O‗zMUning har bir talabasiga tegishli. Demaq «O‗zMU talabalari» tushunchasi bu yerda 
ayiruvchi tushunchadir. «O‗zMU talabalari ikkinchi chaqiriq O‗zbekiston Respublikasi Oliy 
Majlisining to‗qqizinchi sessiyasi materiallarini muhokama etishmoqda» degan fikrda esa, 
«O‗zMU talabalari» tushunchasi to‗plovchi tushuncha sifatida ishtirok qiladi, chunki fikr ularning 
to‗plamiga nisbatan bildirilgan
. 
Mazmuni bo‗yicha tushunchalar, avvalam bor,