Zbekiston respublikasi milliy gvardiyasi harbiy-texnik instituti

Realizm.
Uning yirik vakillaridan biri Angelm Ketterberiyskiy (1038-1109) dir. U SHimoliy 
Italiyada tug‗ilgan, 1093 yilda Ketterberiysk shahrining arxiepiskopi etib tayinlanadi. Angelm 
o‗zining ikki asari bilan mashhur. 
Birinchisi «Monopoliya» — xudoning borligini sabab oqibat munosabatlari tizimida isbot 
qilish. Bu isbot — kosmologik isbotning shakli sifatida Shunday talqin qilinadi: inson hayotda ko‗p 
ne‘matlardan foydalanadi. Bu ne‘matlar esa eng oliy ilohiy ne‘matlarning aksidir. Ular orqali 
hamma narsalar mavjuddir. Uzluksiz tanazzulni tasavvur qilib bo‗lmagani sababli, hamma 
narsaning bir sababchisi bo‗lishi kerakki, biz uni xudo deb ataymiz. 
Angelmning ikkinchi asari «Prologion» xudo borligining deduktiv isbotidir. Uning 
ta‘kidlashicha, har bir odam uchun oliy va komil mohiyat haqida g‗oya mavjuddir. Bu g‗oya esa 
ob‘ektiv mavjudlikka ega bo‗lgan reallikka mos keladi. CHunki agar borliq mavjud bo‗lmaganda 

---

104 
edi, narsa komil bo‗lmas edi. Agar xudodan yuqoriroq oliy narsani tasavvur qilish mumkin emas 
ekan, demak, xudo reallikda mavjuddir. 
Arastu ta‘limotining ko‗p tomonlarini qabul qilgan o‗rta asr sxolastlari mo‗‗tadil realistlar deb 
atalganlar. Ularning yirik vakillari Per Abelyar va Foma Akvinskiylar bo‗lgan. 
Britaniyada tug‗ilgan