Ўзбекистон республикаси маданият ва спорт ишлари вазирлиги

«
мотор
» 
қобилият нишоналари) таъсир ўтказади, жисмоний 
қобилият нишоналари сифатида инсон организдақинг анатомик, 
физиологик ва руҳий хусусиятлари юзага чиқади. Бирор-бир 
фаолиятни бажариш жараёнида “мотор нишоналар” организмнинг 
мослашиш ўзгаришлари асосида такомиллашиб, тегишли жисмоний 
қобилиятларга айланади. 
Таъкидлаш зарурки, “мотор нишоналар” кўп функцияли бў-
либ, мушак фаолияти шароитларига қараб у ёки бу йўналишда 
ривожланиши ва у ёки бу шаклдаги жисмоний қобилиятлар риво-
жини таъминлаши мумкин. Профессор Ю.В. Верхошанскийнинг 
фикрича, бундай шакллар ҳаракат фаолияти турлари қанча бўлса, 
шунча кўп бўлиши мумкин, чунки уларнинг ҳар бирига ўзига хос 
тузилиш, ҳаракатларнинг мақсадли йўналтирилганлиги, мушаклар 
мувофиқлаши, организм фаолияти режими ҳамда унинг қувват билан 
таъдақланиши каби хусусиятлар хосдир. Шу сабабли ҳам орга-
низмдан чидамлилик ёки ҳаракатлар тезкорлигини ривожлан-
тиришга жавобгар бўлган қандайдир алоҳида механизмларни излаш 
бефойда. Уларнинг такомиллашуви асосида инсон организдақинг 
морфофункционал ихтисослашувига олиб келадиган мослашти-
рувчи таъсир, бутун бир адаптив реакция ётади. Морфофункционал 
қайта қуришлар организмни тўлалигича қамраб олади. Бироқ бу энг 
кўп даражада ва биринчи навбатда асосий иш юкламасини 
кўтарадиган мушак гуруҳлари ҳамда уларнинг иш қобилиятини 
таъминловчи физиологик тизимларга тааллуқлидир. Функционал 
ихтисослашувнинг бундай танлаш хусусияти, асосан, организмнинг 
маълум фаолият шароитидаги иш режимига, унинг яққол намоён 
бўлиш даражаси эса жисмоний юкламаларнинг шиддати ва ҳажмига 
боғлиқ. 

---

32 
Ҳозирги вақтда жисмоний қобилиятларни беш асосий турга 
ажиратиш қабул қилинган: куч, тезкорлик ва мувофиқлаш 
қобилиятлари, чидамкорлик ва эгилувчанлик. Уларнинг ҳар бири 
ҳаракат фаолиятининг ҳар хил турларида хилма хил шаклларда 
намоён бўлади.