Ўзбекистон республикаси ќишлоќ ва сув хўжалиги вазирлиги

Иқтисодчи олимларнинг четланишлар таҳлилига оид қарашлари 
8 – жадвал 
T/r 
Mualliflar 
familiyasi, ismi 
- sharifi 
Qarashlar 
Manba 
1. 
Garrison R., 
Norin E., Bryuer 
P. 
«Me'yoriy va haqiqiy baholar 
o‗rtasidagi hamda sarflangan 
mablag‗larning me'yoriy miqdori 
bilan haqiqiy miqdori o‗rtasidagi 
farqlar chetga chiqishlar deyiladi. 
Chetga chiqishlarni izohlash va 
ularni hisob-kitob qilish esa 
chetga chiqishlarning tahlili deb 
ataladi» 
Garrison R., 
Norin E., Bryuer 
P. 
Upravlencheskiy 
uchet. 12-e izd. / 
Per. s angl. Pod 
red. M.A.Karlika. 
– SPb.: Piter, 
2012. s. 413. 
2. 
Pardaev A.X., 
Pardaev B.X. 
«Byudjetning bajarilishini 
baholash amalda erishilgan 
natijalarning rejalashtirilgan 
byudjetdan chetlanishi tahliliga 
asoslanadi» 
Pardaev A.X., 
Pardaev B.X. 
Boshqaruv hisobi. 
Risola. – T. G‗. 
G‗ulom nashriyoti. 
2008. 116-b. 
3. 
Voronova 
B.Yu. 
«Normativdan chetlanishlarni 
tahlil qilishning mazmuni uning 
miqdori va chetlanishlar 
sabablarini aniqlash maqsadida 
bo‗laklarga bo‗lishdan iboratdir» 
Voronova Ye. 
Yu. 
Upravlencheskiy 
uchet. Uchebnik. 
Izd. Yurayt. 2011. 
S. 412. 
4. 
Bobojonov O., 
Jumaniyozov K. 
«Xo‗jalik faoliyatini baholash 
jarayonida byudjet ma'lumotlarini 
haqiqiy ko‗rsatkichlar bilan 
taqqoslash o‗tgan yilgi 
ma'lumotlar bilan taqqoslashga 
nisbatan ancha ishonchlidir». 
Bobojonov O., 
Jumaniyozov K.
Boshqaruv hisobi. 
Darslik. -T.: 
TDIU, 2005. 196-
b. 
Xorij tajribasiga e'tibor qaratadigan bo‗lsak, ularda «qiymati 5000$ yoki 
byudjet xarajati 25 % idan iborat bo‗lgan chetlanishlar o‗rganilishi kerak» degan 
qoida mavjud. 

---

159 
Bizningcha, tadqiqotchi Yu.A. Sheglovskaya ta'kidlaganidek, ««Chetlanish-
lar bo‗yicha boshqarish» tizimini joriy etganda chetlanishlarning uchta darajali 
diapazoni, ya'ni eng past darajali chetlanishlar (2-4%), me'yor darajasidagi 
chetlanish (5-7%), jiddiy chetlanishlar (8 % dan yuqorisi)ni ishlab chiqish 
maqsadga muvofiq. Bundan tashqari, yuz berishi mumkin bo‗lgan risklarga o‗z 
vaqtida e'tibor qaratish imkonini beradigan limit va indikatorlar tizimi ham ishlab 
chiqilishi lozim».
Mazkur chetlanishlar diapazoni va mezonlarini monografik 
tadqiqotlar ob'ektimiz xisoblangan paxta tozalash korxonalari faoliyatini 
byudjetlashtirishda qo‗llash, bizningcha, ijobiy samara beradi. 
Shu o‗rinda xorijlik olimlar R. Garrison, E. Norin, P. Bryuer normativdan 
chetlanishlarni tahlil qilish siklini yaratganligini e'tirof etishimiz o‗rinli hisoblanadi 
(19-chizma).