Ўзбекистон республикаси қишлоқ ва сув хўжалиги вазирлиги тошкент давлат аграр университети

Объектив омилларга
об-ҳаво, тўпроқ, метеорологик, 
биологик, механик ва бошқа таъсирларни киритиш мумкин. Келиб 
чиқиш тавсифига кўра, омилларни конструктив, технологик ва 
эксплуатацион турларга туркумлаш мумкин. 1-расмда машиналар 
ишончлилигини ошириш омиллари туркуми тақдим этилган.
Конструктив 
омиллар 
машиналар 
ва 
элементларни 
лойиҳалаштириш билан боғлиқ. Технологик омиллар деталарни 
ясаш тавсифи билан аниқланади. Эксплуатацион омиллар 
фойдаланаётган машиналарнинг ишлаш жараёнида уларнинг 
ишончлилигига таъсир этади. Улар ўз ичига объектив ва 
субъектив 
омилларни 
қамраб 
олади. 
Қишлоқ 
хўжалик 
машиналарнинг ишончлилигини ошириш учун лойиҳалаш, 
ишлаб чиқариш ва фойдаланиш соҳаларига тегишли комплекс 
тадбирларни амалга оширишни талаб қилади. 
Конструктив омиллар. 
Технологик омиллар. 
Эксплуатацион омиллар. 
1-расм. Машиналар ишончлилигини ошириш омиллари 
Юқорида қишлоқ хўжалик машиналарининг ишончлилигини 
ошириш омиллари туркуми келтирилган. 
Машиналар ишончлилигини ошириш инсонларнинг 
мақсадли фаолиятлари билан боғлиқ бўлганлиги учун уларни 
субъектив омиллар қаторига киритиш мумкин. Иккала омил ҳам 
Машиналар ишончлилигини ошириш 
омиллари 

---

275
м а ш и н а л а р и ш о н ч л и л и г и н и о ш и р и ш и ё к и а к с и н ч а
пасайтиришлари мумкин. Конструктив, технологик ва 
эксплуатацион омилларнинг самарадорлигини оширишда юқори 
малакали конструкторлар, муҳандислар, бакалаврлар ва магистрлар 
билан бирга иктидорли тадқиқотчиларни ҳам тайёрлаш шу кундаги 
энг долзарб масалалардан бири ҳисобланади. Қуйида қишлоқ 
хўжалиги машиналарининг ишончлилигини оширишнинг конструк-
тив, 
технологик 
(ясашдаги), 
фойдаланиш 
ва 
таъмирлаш 
жараёнларида ошириш усулларини таҳлил қиламиз. 
Фойдаланиш жараёнидаги бош омиллар таркибида қишлоқ 
хўжалик машиналарининг ишончлилигини таъминлашда техник 
сервис марказлари базаларида, уларга техник хизмат кўрсатиш 
ва (ТХК) таъмирлаш ишларини сифатли ташкил қилиш муҳим 
аҳамиятга эга. Машиналарга ТХК ва таъмирлашда энг 
истиқболли 
йўналишлардан 
бири 
меҳнатни 
ихчамроқ 
ихтисослаштириш ва уларни бўлакларга ажратиш тизимини 
такомиллаштириш ҳисобланади. Шундай қилиб, машиналарнинг 
ишончлилигини 
ва 
узоқ 
муддатли 
хизматининг 
мақбул 
кўрсаткичларини лойиҳалаш ва ишлаб чиқариш жараёнларида 
таъминланади 
ва 
улардан 
фойдаланиш 
жараёнларида 
ўзгармасдан сақлаб турилишига эришиш лозим. 
Машиналарнинг ишончлилигини, улардан фойдаланиш 
жараёнида, бошқариш ишончлилик кўрсаткичларининг ташкил 
этувчилари бўлган бузилмаслик, узоқ муддат ишлашлик, 
таъмирбоплик, сақланувчанлик ҳамда ишончлиликнинг комплекс 
кўрсаткичлари бўлган техник тайёргарлик ва фойдаланиш 
коэффициентини оширишга эришиш ва бошқалар «Илмий-
тадқиқот асослари» ва «Агроинженерияда илмий тадқиқотлар» 
фанлари олдига қўйилган энг муҳим масалалардан биридир. 
Техникалар 
(узеллар, 
агрегатлар 
ва 
деталар) 
таъмирбоплигини ошириш энг муҳим, долзарб илмий-
тадқиқот йўналишлари-дан бири ҳисобланади. 
Ишончлилик назарияси, эҳтимоллар назарияси ва математик 
статистика методлари, ишқаланиш ва ейилиш назариялари, 
эксперимент, назариялар каби ва бошқа бир қанча аниқ 
фанларнинг ўзаро тўқнаш нуқтасида жойлашган бўлиб, унинг 
асосий вазифаларидан бири, техник объектларида содир бўладиган 
ишдан чиқишлар, бузилишларнинг қонуниятларини ўрганиш, 

---

276
тадқиқот 
натижалари 
асосида 
кам 
харажатлар 
сарфлаб, 
объектларнинг берилган функцияларини таъминлаш йўналишида 
самарали тадбирлар, самарали техник ечимлар ишлаб чиқишдир. 
Қишлоқ хўжалик машиналари ишончлилигини ошириш учун 
уларнинг конструкцияларини, ишлаб чиқариш технологияларини 
доимий 
равищда 
такомиллаштириш 
ва 
фойдаланиш 
жараёнида эса уларнинг ишлаш қобилиятини таъминлаш 
тадбирларини жорий килиш талаб қилинади. Қуйида машиналар 
ишочлилигини оширишнинг мақбул усуллари ёритилган.