Ўзбекистон республикаси қишлоқ ва сув хўжалиги вазирлиги андижон қишлоқ ХЎжалик институти

7-МАШҒУЛОТ. СУЛИ-СИСТЕМАТИКАСИ ВА 
МОРФОЛОГИК БЕЛГИЛАРИ, НАВЛАР 
ТАВСИФИ. 
Ишнинг вазифаси:
1.Сулининг асосий морфологик 
хусусиятларини ўрганиш. 2. Сули кенжа турлари билан танишиш.3 
Сулини асосий нав ва дурагайлари билан танишиш
.
Услубий кщрсатма 
 
Сули Avena L. авлодига киради. Шу авлодга мансуб бўлган кўп 
йиллик ва бир йиллик маданий ва ѐввойи 70 та турдан оддий сули, 
византия сулиси тарқалган бўлиб, қум сулиси бегона ўт тариқасида 
учрайди.
Экиладиган сулилардан ташқари, буғдой ва бошқа ғалла 
экинлари орасида ѐввойи сули учрайди. Булар Ўзбекистонда кам 
учрайди. 
Экма сули бир йиллик бахори ўсимлик бўлиб, буғдойга 
қараганда бирмунча бўйдор поя ва анча йирик барг чиқаради. 
Барги пластинкасининг барг новига ўтиш жойида катта тилча 
ҳосил бўлади, қулоқчалар бўлмайди. Тўпгуллари хар хил шаклдаги 
рўвак бўлиб, бошоқчалари одатда икки гулли, камдан кам холларда 
3-4 гуллидир. Бошоқчасини пардасимон иккита энли бошоқча 
қипиғи икки томондан ўраб туради. Гули иккита гул қобиғига 

---

жойлашган, буларнинг ташқиси қалин серэт бўлиб, қилтиқли 
шаклларида орқа томонидан калта қилтиқ чиқади.
Меваси пўстли сулиларда пўстли ва дони очиқ сулиларда 
пўстсиз дондир. Пўст- гул қобиқлари донини зич ўраб туради, 
лекин у билан ѐпишиб ўсмайди. Пўстлилиги 20-30 % ни ташкил 
этади. Пўстсиз дони чўзиқ овал шаклда бўлиб, икки учи 
ингичкалашган, узун узун тукчалар билан сийрак қопланган. 1000 
та доннинг вазни 20-40 гр.
Экма сули тур хилларини аниқлаш.
Экма сули Avena sativa 
L. нинг тур хиллари А.И.Мордвинкина фикрига кўра, 3 гурухга 
бўлинади.
1.
 
Биринчи гурухга кирадиган ўсимликларнинг ѐн шохлари хар 
томонга кетган, бир қадар ѐйиқ рўвак чиқаради ва дони пўстли 
бўлади.