Ўзбекистон республикаси ички ишлар вазирлиги академияси дастлабки тергов ва криминалистика кафедраси тергов фаолияти мутаҳасислиги

Жиноят ҳодисасини «саҳналаштириш» (инсценировка) ҳаракатлари.
Айрим ҳолларда, жиноят содир этган шахс (шахслар) жиноий жавобгарликдан бўйин товлаши, жиноят ҳодисаси тўғрисидаги обьектив ҳақиқатни аниқлашга тўсқинлик қилиши, жиноятни яшириши мумкин.
Жиноятларни яширишга қаратилган ҳаракатлар қуйидагилар бўлиш мумкин:
- жиноят содир этиш қуролини яшириш;
- алиби (важ) ўйлаб топиш;
- жиноят ҳодисаси изларини яшириш ва ниқоблаш.
Жиноят ҳодисаси изларини яшириш мақсадида жиноят излари йўқ қилиб ташланади ёки бошқа излар ёрдамида ниқобланади, бундай ҳаракатлар жумласига қуйидагиларни киритиш мумкин: қон изларини ювиб ташлаш, жиноят қуролларини йўқ қилиш ва бошқалар.
Жиноятларни яширишнинг асосий усулларидан бин жиноят ҳодисасини «саҳналаштириш» (инссенировка)дир. Бунда, жиноят ҳодисасининг мотивлари ниқобланади. Саҳналаштиришни жиноят ҳодисасини биринчи бўлиб кўрган шахснинг дастлабки ҳаракатларидан фарқлаш керак. Масалан, биринчи тиббий ёрдам кўрсатиш мақсадида жиноят содир бўлган жойдаги ҳолатга ўзгартиш киритиб қўйиш ва бошқалар.
Саҳналаштиришни икки турга ажратиш мумкин:
1) олдиндан тайёрланган саҳналаштириш;
2) тайёрланмаган саҳналаштириш.
Олдиндан тайёрланган саҳналаштиришни жиноятчи жиноятни содир этишидан аввал режалаштиради ва бунда ҳаракатларининг кетма-кетлиги аниқ бўлади. Тайёрланмаган саҳналаштиришда, жиноятчи жиноятни содир этиб бўлганидан сўнг, унда саҳналаштириш фикри туғилиб қолади.
Ҳодиса жойини кўздан кечириш - ҳодиса тўғрисида дастлабки ҳақиқий ва аниқ маълумотларни беради. Ушбу тергов ҳаракатида иш учун муҳим бўлган: қачон, қаерда, нима бўлганлиги, жиноят мотивлари ҳамда жиноятчи тўғрисидаги дастлабки маълумотлар тўпланади, шунингдек, ҳодиса жойида саҳналаштириш аломатлари ҳам қидирилади.
Ҳодиса жойини кўздан кечиришда, биринчи навбатда, содир этилган ҳодисанинг жиноят эканлиги, сўнгра эса қандай жиноят содир этилганлиги аниқланади. Масалан, одам ўлдирилганми, ўз жонига суиқасд қилганми ёки бахтсиз ҳодиса оқибатими? Албатта, бундай масаланинг ҳал қилиниши ҳодисанинг ҳолати, мурда, унинг кийимлари, қон излари ва бошқаларни мукаммал ўрганишни талаб этади.