Ўзбекистон республикаси ички ишлар вазирлиги академияси дастлабки тергов ва криминалистика кафедраси тергов фаолияти мутаҳасислиги

3.1 Ҳодиса содир бўлган жойини кўздан кечиришда ўлчов ускуналаридан ва бошқа ускуналаридан фойдаланиш. Маълумки, инсон сезги аъзоларининг қабул қилиш имкониятлари чегараланган бўлиб, ушбу имкониятларни кенгайтириш учун техник воситалардан фойдаланилади. Техник воситалар ўрганилаётган ҳодисаларнинг хусусиятлари тўғрисида кўпроқ ахборотга эга бўлиш имкониятини беради, ҳодиса жойини кўздан кечириш учун ҳам ушбу мақсадларда махсус техник воситалар ишлаб чиқилган. Техник воситалар юқори даражада ишончли ва ҳақиқий далилларни топиш имкониятларини яратади. Бажариладиган вазифаларидан келиб чиққан ҳолда ушбу техник воситаларни шартли равишда икки гуруҳга ажратиш мумкин. Техник воситаларнинг биринчи гуруҳини жиноят изларини аниқлаш ва тадқиқ этиш воситалари ташкил этади ҳамда қуйидагиларни ўз ичига олади:
1. Ёритиш тизимлари — турмушда фойдаланиладиган ёритгичлар (електр фонарлари, кўчмас ва ташиладиган лампалар) ва махсус ёритиш қурилмалари (ултрабинафша ёритгичлари, криминалистик лаборатория прожекторлари ва бошқалар).
2. Қидирув ускуналари:
• механик воситалар (шчуплар, «трал», турли конструксиядаги дастали бурғалар);
• вазни 12 кг дан 50 кг гача бўлган ферримагнит металлардан тайёрланган предметларни топиш учун мўлжалланган магнитли қидиргичлар;
• қора ва рангли металларни қидириб топиш учун мўлжалланган, ҳарбий (индуксион) электромагнитли ва криминалистик мақсадларда махсус ишлаб • мурдаларни қидириш ускуналари (ҳозирги вақтда ушбу ускуналарни икки гуруҳга ажратиш мумкин:
а) оқсил моддалари чириган ҳолатининг таъсирига жавоб берадиган ускуналар,
б) мурда кўмилган жойдаги тупроқнинг электр ўтказувчанлик тебранишини қайд этувчи электр шчуплар).
3. Электромагнит спектрининг ко ъринмайдиган соҳасидаги нурларнинг қўлланишига асосланган ёруғлик манбалари: кўтариб юришга мўлжалланган электрон оптик ўзгартиргичлар ва ултрабинафша нурларнинг манбалари. Ушбу ускуналар ёрдамида ҳужжатлардаги сохталаштириш аломатлари аниқланади, турли ёзувлардаги ўзгартиришларни аниқлаш имконияти мавжуд. Ултрабинафша ёритгичлари ёрдамида техник мой, сперма, қон, сўлак изларини аниқлаш мумкин.