Ўзбекистон республикаси ички ишлар вазирлиги а к а д е м и я

лаб қолган.
Назорат учун саволлар ва топшириқлар
1. Дин қачон вужудга келган?
2. Диннинг юзага келиши сабабларини ўрганишнинг асо­
сий ёндашувлари нималардан иборат?
3. Диннинг ижтимоий илдизлари деганда нимани тушу­
насиз?
4. Диннинг қандай функциялари мавжуд ва уларга хос
хусусиятларни аниқданг.
5. Диний комплекс нима?
6. Диний комплекснинг диний тизимдан фарқи ва хусу-
сиятлари нималардан иборат?
7. Тотемизмнинг интеграцияловчи ва регулятивлик функ­
циялари деганда нимани тушунасиз?
8. Нима сабабдан анимизм ибтидоий диннинг универсал
пакли деб аталади?
9. Сеҳргарликга хос қандай хусусиятлар мавжуд?
10. Фетишизмнинг асосий шакллари нималардан иборат?
- 43 -

---

3-мавзу
М ИЛЛИЙ ДИНЛАР
Месопотамия диний тизимининг вужудга
келиши ва ривожланиши
Ишлаб чиқдриш кучларининг ривожланиши, меҳнат тақ-
симоти, хусусий мулкчилик, синфлар ва давлатнинг вужуд­
га келиши натижасида диний комплекслар (ибтидоий дин
шакллари) диний тизимлар (миллий ва давлат динлари)
билан алмащди. Диний тизимларнинг асосий хусусиятлари
қудратли худоларга сиғиниш ва кўп худоликдир. Илк дин
шаклларига хос бўлган табиат воқеликлари, яъни дарахт,
тош, ҳайвон кабиларни илоҳийлаиитйрнш янги тарихий ша­
роит талабларига мос келмай қолди. Табиат воқеликларини
ифодаловчи аниқ шакл га эга бўлмаган ғайритабиий мавжу-
дотлар аниқ қиёфали қудратли худолар билан алмаштирил-
ди. Қудратли худолар дастлаб ибтидоий дин турлари таъси­
рида ярим одам, ярим ҳайвон қиёфасида тасвирланган.
Кўпхудолилик диний тизимга хосдир. Унинг дастлаб