Ўзбекистон республикаси ички ишлар вазирлиги а к а д е м и я

-
133
-

---

ҳам мупйян ўзгариш ларга сабаб бўлган. Ч ер ковн и бош қариш да 
д ем о к р ати к қ ад р и ятл ар ж ор и й қ и л и н га н , м и лли й ч ер к о в- 
ларн инг ваколатлари кенгайтирилган. Рим папаси ҳузурида 
маслаҳаг овозига эга муқаддас С и н о д таш к и л этилган. С и н од 
уч йилда б и р марта чақирилади. У н и н г тар к и б и м иллий еп и с- 
коплар к о н ф е р ен ц и я л а р и ва роҳи блар ор д ен лар и н и н г раҳ- 
б а р л а р и , Ш а р қ и й ч е р к о в л а р н и н г п а т р и а р х л а р и ва м и т- 
рополитлари \а м д а папа ш ахсан тай и н л аган руҳонийлардан 
иборат. С и н о д като л и кл ар н и н г ҳаёти ва эътиқоди би лан бог- 
л и к эн г муҳим м асалаларни муҳокама қилади ва улар ю заси ­
дан б аж ар и ли ш и ш арт бўлган қарорларн и қабул қилади.
М и н тақ атар д араж асид а е п и с к о п л ар н и н г к о н ф е р ен ц и я ­
лари ўтказиб турилади. К о н ф ер ен ц и ялар оралиғида унда с а й ­
ланган раҳб арлик органи ф аол и ят оли б боради. М интақавий 
к о н ф ер ен ц и ял ар га черков билан б о ғл и қ и ш л арн и б ош қар и ш - 
да кенг ваколатлар берилган.
М илли й ч ер к о вга папа тай и н л аган кард и н ал, патриарх 
ёки м итрополит раҳбарлик қилади. М илли й черковлар еп ар- 
хияларга бўлинади. Епархияга иерарх (грекча 
hieros —
мукад­
дас, 
arche —
ҳ оки м и ят деган м аъноларни англатади) раҳбар- 
л и к қилади. И ерархга, бош қараётган еп архи ян и н г нуфузига 
қараб, еп и скоп ёки кардинал унвони б ери ли ш и мумкин.
К атолик ч ер к о в и н и н г бош ланғич таш ки л о ти (п равосла- 
виедаги каби) қавм (приход) деб аталади. Қ авм ларни руҳо- 
ний бош қаради.
Ч ерков бош қаруви соҳасидаги ўзгари ш лар ди н и й таъли ­
мот ва у н и н г и ж ти м о и й д о к тр и н а с и д а ҳам м од ер н и зац и я 
ж араён ларини кучайтирди. Бу ж ар аён лар кам ўзгарувчан д и ­
ний таълим отда ҳам яққол намоён бўлм оқда.
Д иний таълимотдаги модернизация жараёнлари таъсирида 
католик ч ер к о ви н и н г устунлиги тўғрисидаги ғоядан воз ке- 
чилди, умумий христианлик ғоялари атроф ида бирлашиш за- 
рурлиги тан олинди. Христианлик конф ессияларини бирлаш ­
тириш тўғрисидаги экум инизм (грекча 
aikumene
— одамлар 
яшайдиган дунё, олам деган маъноларни англатади) гояси қабул 
қилинди. М азкур воқеа конфессиялараро муносабатларнинг ях- 
ш иланиш ида алоҳида аҳамиятга эга бўлди, чунки шу вақггача
134
-

---

католицизм христианларни ф ақат католик черкови таълимоти 
асосида бирлаш тириш м умкин, деб ҳисоблар эди. К атолик ва 
православ черковларининг 1054 йилдаги бир-бирини лаънат- 
лаш тўғрисидаги қарорлари бекор қилинди. Униат (христиан­
л и к таш ки л о тлари н и н г католик черкови билан итти ф оқи н и
ёкдовчи оқимлар)ларга православие ёки бош қа оқим лар сирли 
маросимларини қабул қилиш ҳуқуқи берилган.
Ч ерковнинг иж тимоий таълимоти (доктринаси)да ҳам ж ид­
дий ўзгаришлар мавжуддир. Д октринанинг ҳозирги цивилиза- 
цияга муносабати масаласида пессимистик қараш лар устунлик 
қилади. Чунки черков ҳозирги замон цивилизацияси чуқур ин- 
қи розга учраган деб билади. И нқи розн и н г моддий сабаби -
оламш умул (глобал) м уаммоларнинг ҳал қилинмаганлиги.
М аънавий соҳадаги эн г муҳим сабабларидан бири ж ам и­
ятда истеъм олчилик и л л ати н и н г тобора кучайиш идир. Ч ер ­
к о в н и н г нуқгаи назарига кўра, и н со н и ятн и н г иш лаб чи қа- 
р и ш н и р и во ж лан ти ри ш да эри ш ган ютукутри ф ар о в о н тур­
муш учун моддий ш арт-ш арои т яратади, лекин ки ш и л ар э \т и - 
ёжи д оим ий ош и б б о р и ш хусусиятига эга. О қибатда истеъ­
м олчилик руҳияти устувор аҳамият касб этади. И стеъмолчи- 
л и к н и н г ж ам ият учун хавф и ш ундаки, у киш и онгида нарса­
ларга эриш иш ва унга эгали к қилиш ҳаётнинг асосий мақсади 
деган нотўғри та с а в в у р н и ҳосил қи лади , к и ш и н и худодан 
аж ратади, халос бўлиш учун кураш иш га йўл берм айди. Ч ер­
ков бу муаммони одам ларни ўз эҳтиёжларини чеклаб, камта- 
рона яш аш га даъват этиш билан ҳал қилиш ни так л и ф этади.
Ч е р к о в н и н г и ж ти м о и й д о ктр и н аси д а м еҳнатга м ун оса­
бат м асаласи муҳим ўрин тутади. М аълумки, И н ж и лда м е \- 
нат инсон йўл қўйган гуноҳнинг оқибати ва унга берилган 
ж азо воситаси с и ф ати д а тал қи н этилади. М асалага бундай 
м у н о саб ат м еҳн атн и ҳ аёти й зарурат, к и ш и н и н г ж ам и я тд а 
м уносиб ўринга эга б ў л и ш и учун восита си ф атида эм ас, балки 
у н и н г зим м асига ю клатилган оғир юк деб баҳолаш га сабаб 
бўлади. Ш унинг учун чер ко в меҳнатни киш и ҳаёти н и н г асо ­
си, м авж удлигининг м анбаи экан л и ги н и қайд этади. Ч ерков 
таъ лим отига кўра, и н с о н и я т бирлам чи гун о\дан олдин \а м
меҳнат қилган, л еки н ундан кейин меҳнатнинг мазм уни ўзгар-