Ўзбекистон республикаси ички ишлар вазирлиги а к а д е м и я р. М. Махмудов, Б. Н. Сирлиев

англанганлик қонуни. 
Бу оддий, лекин мураккаб қонун 
бўлиб, берилган материални қанчалик чуқур англасак, хотирада шунчалик 
мустаҳкам уни муҳрлаган бўламиз.
Иккинчиси,
қизиқиш қонуни. 
Анатоль Франс: ―Билимларни яхши 
ҳазм қилиш учун уни иштаҳа билан ютиш керак‖ деганда, албатта, материалга 
жонли қизиқиш билан муносабатда бўлишимиз ва уни яхши кўришимиз 
кераклигини назарда тутган.
Учинчиси,
илгариги билимлар қонуни. 
Маълум мавзу юзасидан 
билимлар қанчалик кўп бўлса, янгисини эсда сақлаб қолиш шунчалик осон 
бўлади. Масалан, илгари ўқиган бирор китобни қайтадан ўқиб, уни янгидан 
ўқиѐтгандай 
ҳис 
қилсангиз, 
демак, 
сиз 
илгариги 
тажрибангиз 
етишмаганлигидан уни яхши ўзлаштира олмаганлигингизни ҳис қилишингиз 
мумкин. Демак, эски билимлар ҳам тажрибага айлангандагина янгиларига 
замин бўла олади.
Тўртинчиси,
эслаб қолишга тайёрлик қонуни. 
Бирор материални 
эслаб қолишдан аввал, келгуси ақлий ишга қандай ҳозирлик кўрган бўлсангиз, 
шунга мос тарзда эслаб қоласиз. Масалан, физика ўқитувчисининг барча 
дарслари сизга доимо маъқул бўлса, сиз: ―бугун ҳам янги нарса ўрганиб 
чиқаман‖, деб ўзингизни ишонтирасиз ва пировардида натижа ҳам яхши 
бўлади. Ёки вақтга нисбатан тайѐрлик ҳам шундай. ―Бир амаллаб имтиҳон 
топширсам, кейин қутуламан‖, деб дарсга тайѐрланган бўлсангиз, имтиҳон 
тугагач, гўѐки миянгизни биров ―ювиб қўйгандай‖ тасаввур ҳосил бўлади. Агар 
материални ―мутахассис бўлишим учун жуда керак‖, деб ўзингизни 
ишонтирибумрингиз охиригача муҳимлигини англасангиз, у нарса хотирада 
муқим сақланади.
Бешинчиси, 
ассоциациялар қонуни. 
Бу қонун ҳақида эрамиздан 
аввал Арасту ҳам ѐзган эди. Қонуннинг моҳияти шундаки, бир вақтда 

---

105 
шаклланган тасаввурлар хотирада ҳам ѐнма-ѐн бўлади. Масалан, муайян бир 
жой, хона ўша ерда рўй берган ҳодисаларни ҳам эслатади.
Олтинчиси,